“ఆకాశం మబ్బుగా ఉంది. వర్షం వచ్చేలా ఉంది వీధి వాకిట్లో ఉన్న చీర తడిసిపోతుందో ఏమో!” అనుకుంటూ వీధిలోకి వచ్చింది తిరుమలమ్మ. చీరతీస్తూ దూరంగా రిక్షా రావడం గమనించి ఆగింది. వెంకటాపురం బాగా పల్లెటూరు కావడంతో ఒకటి అర రిక్షాలు మాత్రమే వస్తాయి. ఎడ్ల బండ్లు తిరుగుతూనే ఉంటాయి. బస్సు సౌకర్యం కూడా అంతంత మాత్రమే! ఊరిలో సరైన సౌకర్యాలు లేకపోవడంతో చదువుకున్న వాళ్ళు పట్నం వెళ్లి,ఏదోఒకఉపాధిచూసుకోవడంతోఊర్లోచదువుకున్నవాళ్ళు కూడా తక్కువే!ఇంతఉదయాన్నే ఎవరి ఇంటికబ్బా!తెరిపారా చూస్తూ అనుకుంది.రిక్షా కాస్త ఇంటి ముందే ఆగడంతో మరింత ఆశ్చర్యపోయింది. “ నానమ్మ!” అంటూ రిక్షా దిగుతున్న మనవడిని చూసి ఎంతో సంతోషించింది తిరుమలమ్మ! “నువ్వుట్రా హరి నారాయణ! రా!రా!”అంటూ మనవడిని ఆప్యాయంగా దగ్గరికి తీసుకుంది. “ ఎలా ఉన్నావు నానమ్మ!” “నాకేంటిరా!బాగానే ఉన్నాను.అందరూ ఎలా ఉన్నారు?” “ బాగానే ఉన్నారు!” “అదిగో ఆ మామిడి చెట్టు కింద బిందిలో నీళ్లు ఉన్నాయి! కాళ్లు చేతులు కడుక్కుని రా!నేను కాఫీ సంగతి చూస్తాను!”అంటూ లోపలికి వెళ్ళింది. ఆ మామిడి చెట్టు పిట్టల కిలకిలా రావాలి మనసుని ఏవేవో ఊహల్లోకి తీసుకెళ్లాయి. ఇక్కడ గాలి ఎంత స్వచ్ఛంగా ఉందో! మనసులో అనుకుంటూ లోపలికి వెళ్ళాడు హరి నారాయణ. “

రారా హరి! కూర్చో!ఇదిగో కాఫీ!”చేతికి అందించింది. “కాఫీ చాలా బాగుంది నానమ్మ!”అన్నా డు కాఫీ తాగుతూ. “సరేలే నువ్వు ఇక్కడికి రావడానికి మీ అమ్మ నాన్న ఒప్పుకున్నారా!” “ వాళ్లకి అసలు చెప్తే కదా లెటర్ రాసి పెట్టాను లే! వాళ్ళకిఖాళీ ఉన్నప్పుడు చూసుకుంటారు. “లెటర్ రాసి పెట్టడం ఏంటి? ఖాళీ ఉన్నప్పుడు చూసుకోవడం ఏంటి? నాకేం అర్థం కావడం లేదు” “ అదంతా పెద్ద కథనాన్నమ్మ! సరే విను! ఇంటర్ రిజల్ట్స్….. “ విమల వీడు మన పరువు తీసాడు!చూడు 7.5ఎలా తలెత్తుకోవాలి!”అన్నాడు హరి వాళ్ళ నాన్న. “ ఏంటండీ మీరు మాట్లాడేది!నేను ఎలా తలెత్తుకోవాలి! క్లబ్ లో ఫ్రెండ్స్ కి ఏం చెప్పాలి!ఎంత ఖర్చు పెట్టాం వీడికి!వీడేమోఇలా!” “నాకు మార్కులు బాగానే వచ్చాయిగా!” దీనంగా అన్నాడు హరి. “ఇవేం మార్కులు! టెన్ రావాలి! మా పరువు తీసావు కదరా!”ఇద్దరూ కోరస్ గా ఒకేసారి అన్నారు. “ ఇలా నాన్న పరువు, అమ్మ పరువు వాళ్ళ పార్టీలోను, క్లబ్బుల్లోనూ తీసి పడేసా! తరువాత నన్ను ఇంజనీరింగ్ లో జాయిన్ చేద్దామనుకున్నారు! కానీ నేను డిగ్రీలో జాయిన్ అయ్యాను! అలా మరోసారి పరువు తీసా! ఇప్పుడు మళ్ళీ డిగ్రీ ఫలితాలు! మళ్ళీ వాళ్ళ పరువు పోయింది. నాకేమో మార్కులు బాగానే వచ్చాయి!ఇలా పాస్ కావడం వాళ్ళ పరువు తీయడం నాకు మామూలుగా అయిపోయింది. ఇంక వాళ్ళని మరి ఇబ్బంది పెట్టడం ఇష్టం లేక ఇదిగో ఇలా వచ్చేసా! లెటర్ రాసిపెట్టి!” అంటూ ముగించాడు. “ ఇక్కడికి వచ్చి మళ్లీ వాళ్ల పరువు మరోసారి తీసావనుకుంటా!” “నిజమే నానమ్మ!” అంటూ నవ్వేశాడు. “ అయినా నువ్వు వాళ్ళతోనే మాట్లాడవచ్చు కదా! ఇలా లెటర్ రాయడం ఏమిటి?”ఆరాగా అడిగింది. “ వాళ్ళతో మాట్లాడేటమా? నేను వాళ్ళని చూసి నెల దాటింది!” “ ఊరు వెళ్లారా ఏంటి?” “లేదు నానమ్మ! అమ్మ క్లబ్బులకి,నాన్న పార్టీలకి వెళ్లి వచ్చేసరికి రాత్రి 12 అవుతుంది.అంతవరకు వెయిట్ చేసినా,వాళ్ళకి ఓపిక ఉండదు! రావడమే ఎవరి గదిలోకి వాళ్ళు వెళ్ళిపోతారు! ఇంకఉదయం లేవడం లేటు! ఈలోగా కాలేజీకి వెళ్ళిపోతాను! వాళ్ళు పనిమీద వెళ్ళిపోతారు! ఒకవేళ ఫోన్ లో మెసేజ్ పెట్టినా చూడను కూడా చూడరు! అందుకే లెటర్ రాశాను!ఎప్పుడు చూస్తారో చూడాలి.” నవ్వుతూ అన్నాడు హరి.హాయిగా చుట్టుపక్కల అందరితో కలిసిపోయే హరి అంటే అందరికీ ఇష్టమే!

పది రోజులు గడిచిపోయాయి. ఒరేయ్ వాకిట్లో కారు ఆగింది ఎవరో వచ్చినట్లున్నారు రా!” “ మా నాన్న కారు! అమ్మ నాన్న వచ్చినట్లున్నారు! నువ్వు బయటకు వెళ్ళకు! నేను వెళ్ళను! వాళ్లే వస్తారులే!” అన్నాడుహరి. “అమ్మా! హరి ఎక్కడ! అంటూ లోపలికి వచ్చాడు పెద్ద కొడుకు రంగారావు. కూడా రంగారావు భార్య విమల,చిన్నకొడుకుశ్రీను,కోడలుశ్రీలతవచ్చారు.కొడుకులు కోడళ్లను చూసి తిరుమలమ్మ మనసు మమతతో నిండిపోయింది. “రారా రంగా! శ్రీను!బాగున్నావారా! ఏమ్మా విమల బాగున్నావా! శ్రీలతా! పాపను తీసుకురాలేదా! ఎన్నాళ్ళు అయిందో దానినిచూసి!ఉండండి ఎండన పడి వచ్చారు చల్లగా మజ్జిగ తాగుదురు గాని!” అంటూ హడావిడి పడసాగింది. ఆ “ఇక్కడ ఎవరూ నువ్వు ఇచ్చే మజ్జిగ తాగడానికి రాలేదు!ఈ హరి గాడి సంగతి తేల్చడానికి వచ్చాం!” అన్నాడు రంగారావు. “ మరే మీరు పెట్టే,ఆవకాయలు పప్పు, అరిటాకులో అన్నంఎలాతింటారోఏమో!”వెక్కిరిస్తున్నట్లు అంది శ్రీలత. “బావిలోనీళ్ళుఅయితేఅస్సలుతాగలేము!”చిరాగ్గా నొసలు ముడుస్తూ అందివిమల. “ కానీ ఇక్కడ చిక్కటి పెరుగు! చల్లని గాలి! అవి మాత్రం చాలా….”అంటున్న శ్రీనుని కళ్ళతోనే వారించింది శ్రీలత . “అదే అదే చాలా బాగోవు!”మాట మారుస్తూ అన్నాడు శ్రీను. పరిస్థితి అర్థం చేసుకున్న తిరుమలమ్మ కళ్ళజోడు సర్దుకుని అందర్నీ దీర్ఘంగా చూస్తూ మనసు దివటు చేసుకుంది. వీళ్ళు ఎవరు నా వాళ్ళు కాదు నేనెవరో వీళ్ళు ఎవరో అనుకుంటూ భగవద్గీత ఒడిలో పెట్టుకొని కుర్చీలో కూర్చుంది. ఓ “ఏం సాధిద్దామని వచ్చావురా నువ్వు ఈ ఊరికి! అంతా మట్టి పేడ!” అన్నాడు రంగారావు. “నిన్ను ఏ ఫారినో పంపించి చదివిద్దాం అనుకున్నాం! నువ్వేమో ఇక్కడికి వచ్చావు! పద! మన ఇంటికి వెళ్లి పోదాం!” అంది విమల. “నాకక్కడ ఉండాలని లేదమ్మా! అయినా ఇదీ మనల్లే! నాన్నా!నువ్వు ,బాబాయి ఈ మట్టిలోనేగా చదువుకొని పెద్ద అయ్యారు మరి ఇప్పుడు ఈఇల్లుమీకు ఎందుకు నచ్చట్లేదు?” “ ఒరేయ్ హరి! సెంటిమెంట్ డైలాగులు కొట్టకు! ఇక్కడే ఉంటే మట్టి కొట్టుకుపోతావ్! పిడకలు చేసి అమ్ముకోవడం తప్ప ఇక్కడ చేసే పని ఏమీ ఉండదు!” అన్నాడు రంగారావు. “ దుమ్ము కొట్టుకుపోతావ్!ఈవిడే ఏదో నూరి పోసి ఉంటుంది!” శ్రీలత. “మరే తనకు దినం తెల్లారుతుందని”విమల. “ ఇక్కడ ఉన్నంతకాలం మాకేం అభివృద్ధి లేదు! ఇక్కడినుంచి బయట పడ్డాకే మాకు ధనయోగం పట్టింది!” అన్నాడు శ్రీను. “ ఈవిడ ఏం మాయ చేసిందో గాని!” అక్కసు గా అంది విమల. “ ఒరేయ్ ఇక్కడ ఉంటే సర్వనాశనం అయిపోతావ్! ఈవిడ నిన్ను ఎదగనివ్వదు.” ఆవేశంగా అరిచాడు రంగారావు. “ ఆపండి!” మరింత గట్టిగా అరిచాడు హరి. నేను నా అంతట నేను నా ఇష్టపూర్వకంగా వచ్చాను. ఈ విషయంలో నానమ్మను ఏమన్నా అంటే నేను ఊరుకో ను. ఎవరి దగ్గర లభించని ప్రేమ అభిమానం నాకు ఇక్కడ లభిస్తాయి. తల్లి ప్రేమంటే తెలియనివారు మీరు! అందుకే నానమ్మ మీకు ఎప్పటికీ అర్థం కాదు! కూర్చున్న కొమ్మ నే నరుక్కునే సమాజం నుంచి వచ్చాం మనం! చల్లని నీడనిచ్చేది చెట్టు గురించి ఎందుకు ఆలోచిస్తాం! అయినా ఇవన్నీ చెప్పడం చెవిటి వాడి ముందు శంఖం ఊదడం లాంటిదే!” “ ఇదే నీ ఆఖరి మాట అయితే, మరి మా మాట కూడా విను! ఈ ఇంటికి రావడం ఇదే ఆఖరిసారి! ఇంక నీకు మాకు ఏ సంబంధం లేదు!” అంటూ విసురుగా ముందుకు నడిచాడు రంగారావు. మిగతావాళ్లు అనుసరించారు. కారు దుమ్మురేపుకుంటూ ముందుకు సాగింది

. రోజూ ఉదయాన్నే లేవడం పోలేరమ్మ గుడికి వెళ్లడం, అలాగే పొలాలు అవి తిరిగి రావడం, నానమ్మ పెట్టిన టిఫిన్ తినడం, మళ్ళీ కాసేపు ఆగి రచ్చబండ దగ్గరికి వెళ్లడం, అక్కడ ఉన్న వాళ్ళతో కాసేపు మాట్లాడు రావడం చేసేవాడు హరి. “ ఆరోజు ఉదయం నుంచి ఎక్కడికి వెళ్ళలేదు హరి.. కుర్చీలో కూర్చుని ఏదో ఆలోచిస్తున్నాడు. “ ఒరేయ్! హరి !ఈరోజు ఎక్కడికి వెళ్లలేదేమి?” “వెళ్లాలని లేదు నానమ్మ! ఏరా ఇంటి మీదకి గాలి మళ్ళిందా! వెడతావా! వెళ్ళుపోనీ! వాళ్లకీ ఆనందమేగా!” “ ఆ ప్రసక్తే లేదునానమ్మ!” “అవును అంటున్నానని కాదు గానీ, అక్కడ అయితే ఏదో ఒకటిచదువుకుంటావు! ఇక్కడేంఉందిరా!” “ఇక్కడ నువ్వు ఉన్నావు!నానమ్మ! “ నువ్వుభలేవాడివిరా! కానీ ఏదో ఒక వ్యాపకం ఉండాలిగా! “నేనూ అదే ఆలోచిస్తున్నాను! ఇక్కడ రోజు బయటికి వెళుతున్నానుగా! ఇక్కడ రైతులు ఎరువుల కోసం చాలా ఇబ్బంది పడుతున్నారు. బస్తా ఎరువు తేవాలంటే ఎక్కడికో వెళ్లాల్సి వస్తుంది.ఒక ఎరువుల కొట్టు పెట్టాలని ఉంది. కానీ పెట్టుబడి చాలా ఉండాలి అదే ఆలోచిస్తున్నాను. ఎంత ఉండాలంటావ్! నాకూ పెద్దగా ఐడియా లేదనుకో! పాతిక లక్షల వరకు అవసరం కావచ్చు! “ అయితే వాటికి సంబంధించిన కాయితాలు, రిజిస్ట్రేషన్, సరుకు ఎక్కడి నుంచి తేవాలి? ఇలాంటివన్నీ నువ్వు చూసుకో! నేను డబ్బు విషయం నేను చూస్తాను!” “నానమ్మ నువ్వా!ఆ నేనే! ఏంట్రోయ్! నువ్వా! అంటున్నావు!ఇక్కడ నాకా మాత్రం పరపతి ఉంది లేరా! ఇల్లు ఉందిగా తాకట్టు పెడదాం!” “ ఇల్లు తాకట్టు పెడితే మరి నీకు!” “ కొండంత మనవడివి. నువ్వు అండగా ఉన్నావుగా! చేయికూడ తీసుకుని తీర్చేసుకోవచ్చు లేరా!” “నీ ఇష్టం నానమ్మ! నువ్వు ఏం చేసినా ఆలోచించి చేస్తావని నాకు తెలుసు!” “ మరి ఇంకెందుకు ఆలస్యం! నువ్వు ఆ పని మీద ఉండు! నేను ఈ పని మీద ఉంటాను!” ఇద్దరూ కష్టపడ్డారు. వారం రోజుల్లోనే ‘సూర్య ఎరువుల దుకాణం’ రూపుదిద్దుకుంది. నాణ్యమైన ఎరువులు సప్లై చేయడంతో వెంకటాపురం మాత్రమే కాకుండా చుట్టుపక్కల ఊళ్ళ నుంచి కూడా జనం చాలామంది వస్తూ ఉండడంతో ఎరువులు దుకాణం ఎప్పుడు ఖాళీ ఉండేది కాదు. వచ్చినవాళ్లు ఎండ బారిన పడకుండా చిన్న రేకుల షెడ్డు వేయించాడు హరి. అక్కడెప్పుడూ తాగునీరు ఉండేలా చూసేది తిరుమలమ్మ. దాహానికి మజ్జిగ ఇచ్చేది. చల్లని తల్లి పది కాలాలపాటు చల్లగా బతకాలి అని ప్రతివారు కోరుకునేవారు. షాపు డెవలప్ చేస్తూనే మేలు రకం విత్తనాలు సరఫరా చేయడానికి అవసరమైన అన్ని పనులు చేయసాగాడు హరి. “.బాబు! మా అబ్బాయి ఇంటర్ చదివాడు నేనా చదివించలేను! అటు పొలం పనికి పనికిరాడు. ఇటు ఉద్యోగమూ లేదు! నాలుగేళ్లుగా ఇంట్లోనే ఉంటున్నాడు. ఏదో ఒక దారి చూపించు బాబు!” అన్నాడు నరసయ్య. “ రేపటి నుండి రమ్మను ఏదో ఒకటి చూద్దాం! మీ అబ్బాయి పేరు సాగర్ కదా! ఏదో ఆలోచిస్తూ అన్నాడు. “ అవును బాబు! సంతోషం బాబు! ఆనందంగా అన్నాడు. మర్నాటినుంచి సాగర్ ని షాపులో కూర్చోబెట్టి మేలు రకంవిత్తనాలుఎక్కడెక్కడినుంచోతెప్పించసాగాడు రైతులు విరగబడి కొంటున్నారు. చుట్టుపక్కల గ్రామాల రైతులు కూడా వెంకటాపురంలోని ఎరువులు విత్తనాలు కొనడంతో హరి వ్యాపారం మూడు పువ్వులు ఆరు కాయలుగా సాగుతోంది.. **

*** “ఏరా వెంకన్న! ఈ మధ్య కనబడటం లేదేం!” అంది తిరుమలమ్మ. “ ఏం లేదమ్మా! మా అమ్మాయి నీళ్ళోసుకుంది! ఇంటికి తీసుకువచ్చానమ్మా!”అలాగట్రా చెప్పావుకాదేం! ఎన్నో నెల?” “ మూడో నెల అమ్మ!” “ మన తోటలో మామిడికాయలు ఒక బుట్టపంపిస్తా నుండు! ఇంట్లో చింతకాయ పచ్చడి ఉంది ఇస్తాను!” చాలా హడావిడిగా లోపలికి వెళ్లి ఒక చీర వెయ్యి రూపాయలు తెచ్చి ఇచ్చింది. “ఇదిగో వెంకన్న! ఈ చీర అమ్మాయికి ఇవ్వు! ఈ వెయ్యి రూపాయలు నీకు ఖర్చుకి ఉంచు! ఇదిగో పచ్చడి!” అంటూ అందించింది. “ ఎందుకమ్మా ఇవన్నీ!” “బానేఉందిరా!”మనఇంట్లోపిల్లకిమనంఇచ్చుకోమూ! ఏం మనిషివి రా! అవును! నీ కొడుకు ఏం చేస్తున్నాడు? “ టెన్త్ పాస్ అయ్యాడమ్మా! ఖాళీగానే ఉన్నాడు!” “వాడినికాలేజీలోచదివించు!ఖర్చులకోసంఆలోచించకు అవన్నీ నేను చూసుకుంటాను! సరేనా!” “ అలాగే అమ్మ! ఈ జన్మలో మీ రుణం తీర్చుకోలేను!” “ భలేవాడివిరా! మన వాళ్లకు మనం చేసుకోము! “సరేనమ్మా! వస్తానమ్మా!” అన్నాడు వెంకన్న. “ నానమ్మ! భోజనం చేద్దామా!” అన్నాడు హరి. “ సరే! పద! వస్తున్నాను!” “ నానమ్మ! ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరికి సాయం చేస్తూనే ఉంటావు! వీళ్ళెవరు మనకి బంధువులు కారుగా! అనవసరంగా ఖర్చు పెడుతున్నా అని నీకు ఎప్పుడూ అనిపించలేదా!” “ ఇప్పుడంటే నువ్వువచ్చావుకానీ!అంతకుముందు వీళ్ళే కదా నా కుటుంబం! ఓ కొడుకా, కోడలా….. ‘అమ్మా!’ అంటూ ఆప్యాయంగా పిలిచింది వీళ్ళేరా! అందుకే వీళ్లే నా కుటుంబం! ఇక్కడ ఎవరికీ ఏ కష్టం వచ్చినా నా ప్రాణం విలవిల్లాడుతుంది. నాకు ఒంట్లో బాగోకపోతే ఊరంతా నాగుమ్మం ముందే ఉంటుంది.” “నానమ్మ! మేమంతా నీకు ఎంతో అన్యాయం చేశాం! దానిలో ఒక వంతు అయినా నేనుతీర్చుకోవాలి!” ఆప్యాయంగా అన్నాడు. ఇక్కడ నువ్వు పెట్టే పెట్టుబడి అభిమానం, నమ్మకం! అది ఉంటే నువ్వు జీవితంలో ఎంతో పైకి వస్తావు!” “ నువ్వు ఎలా చెప్తే అలాగే నానమ్మ!” హరి ఎందులో చేయి పెట్టినా అది ఎంత అభివృద్ధిలోకి వచ్చేది! దానికి కారణం నానమ్మ సంకల్ప బలమే అని హరికి తెలుసు. నాలుగు సంవత్సరాలు గడిచేసరికి హరి ఎంతో ఎదిగిపోయాడు. ఇంటర్నెట్,విత్తనాలు,ఎరువులు, స్కూలు, గ్రంధాలయం ఇలా ఎన్నో గ్రామాల్లో చోటు చేసుకున్నాయి.ఊరురూపురేఖలుపూర్తిగామారిపోయాయి.ఊరికితారురోడ్డుపడింది.ఊర్లోఎవరైనాబాగుపడ్డారంటేఅందులోహరిచెయ్యితప్పకుండాఉండాల్సిందే!చుట్టుపక్కలగ్రామాలకివెంకటాపురమేఆధారంఅయిందిబస్సులుఆటోలువిపరీతంగా పెరిగాయి. **

*** ఇక్కడ శ్రీను రంగారావు కలిసి పెట్టిన ఫ్యాక్టరీ నష్టాల్లో ఉంది. శ్రీలత,విమల గొప్ప కోసం చేసే ఖర్చులు ఎక్కువయ్యాయి. శ్రీను,రంగారావుల ఖర్చులు కూడా విపరీతంగా పెరిగాయి. ఫ్యాక్టరీ నష్టాల్లో ఉంది. ఇంట్లో సామాను తో సహా ఇల్లు అప్పు ఇచ్చిన వాళ్ళ పరమైపోయింది. “ ఏరా శ్రీను! ఏం చేద్దామంటావ్?” “ అదే నేను ఆలోచిస్తున్నాను! గొప్ప కోసం ఖర్చులు పెట్టాం చివరకు అంతా ఊడ్చిపోయింది. ఐపిపెట్టాలేమో! నిలువనీడకూడాలేదుఎక్కడికివెళ్తాము.”అన్నాడురంగారావు. “అమ్మ దగ్గరకు వెళ్దాం అన్నయ్య! హరి కూడా అక్కడే ఉన్నాడు గా! ఆ మధ్యన ఏదో షాపు పెట్టాడని విన్నాను!” “డబ్బు ఉన్నప్పుడు ఆవిడని అనరాని మాటలు అన్నాం! ఆవిడ రానిస్తుందా!” బాధగా అంది విమల. “ అవును ఆవిడని దుమ్మెత్తిపోసాం. ఇప్పుడు వెళితే ఏమంటుందో!” అంది శ్రీలత. “ఏమన్నా అన్నా అమ్మేగా! పదండి.” అంటూ ముందుకు దారి తీసాడు శ్రీను. నలుగురు కలిసి వెంకటాపురం బయలుదేరారు. ఊరు చేరువవుతున్న కొద్ది వాళ్ళ ఆశ్చర్యం రెట్టింపు అయింది. రకరకాల షాపులతో కళకళలాడుతోంది. ఊరు మారింది అనుకున్నారంతా. “ అన్నయ్యా! ఇంటి ముందు ప్రహరీ గోడ కట్టారు!” ఆశ్చర్యంగా అన్నాడు శ్రీను . “ చాలా పెద్ద బిల్డింగ్ ఇది!” మరింత ఆశ్చర్యంగా అన్నాడు రంగారావు. “ అమ్మా!” అంటూ లోపలికి నడిచారు శ్రీను రంగారావు. “అత్తయ్య!”అంటూ అనుసరించారు శ్రీలత, విమల. సోఫాలో కూర్చున్న హరి ఆశ్చర్యంగా చూశాడు. తిరుమలమ్మ నిర్లిప్తంగా చూసింది. “ రండి!” మొహం లోఎటువంటి ఆనందం లేదు. “ అమ్మా! మేం నిన్ను చాలా బాధపెట్టాం! క్షమించు!” అన్నారు శ్రీను, రంగా. “ అత్తయ్య! మమ్మల్ని క్షమించండి! మేము తప్పు చేశాం! మా తప్పులు మేము తెలుసుకున్నాం!” అన్నారు శ్రీలత, విమల. “ పర్వాలేదులే!” నెమ్మదిగా అంది. “ అప్పులు ఎక్కువ కావడంతో ఫ్యాక్టరీ మూసేసాం!దర్జాలుగొప్పలుమమ్మల్నిఈదశకుతీసుకువచ్చాయి!డబ్బులుఉన్నంతకాలంకళ్ళుమూసుకుపోయి ఉన్నాం. ఇప్పుడు ఇలా రోడ్డున పడ్డాం.” బిడియంగా అన్నాడు రంగా. తిరుమలమ్మ అందర్నీ చూసి ఇలా అంది. “ మన మంచి కోరే వెంకట్రామయ్య ఫ్యాక్టరీలో ఉంటే ఇప్పుడు మీకు ఈ పరిస్థితి వచ్చేది కాదు! మీరు గర్వంతో వెంకటరామయ్యని తరిమేయడంతో తను ఇక్కడికి వచ్చాడు! హరికి చేదోడువాదోడుగా నిలిచాడు! ముందు ఒక ఎరువులదుకాణంతో ప్రారంభించాడు. అలా అలా హరి ఎలా ఎదిగిపోయాడో మీరు ఊహించలేరు! ఊరి పెద్దలు హరిని సంప్రదించకుండా ఏ పని చేయరు! ఇప్పుడు హరి కోటీశ్వరులకే కోటీశ్వరుడు!” అందరూఆశ్చర్యంగా చూశారు. అస్సలు పనికిరాడు అనుకున్న హరి కోటీశ్వరుడు అయ్యాడా! మనసులోనే ఆశ్చర్యపోయారు అందరూ. “ అవును నాన్నా! నానమ్మ రాయిలాంటి నన్ను వజ్రం లా మలిచింది! అందుకు పెట్టుబడి నమ్మకం, అభిమానం! అదే నన్నింత వాడిని చేసింది.” అందరూ మౌనంగా ఉండిపోయారు. “ ఫ్యాక్టరీ మూత పడితే కొన్ని వందలకుటుంబాలు రోడ్డున పడతాయి. ఒరేయ్! నువ్వు వెంకట్రామయ్యకు ఫోన్ చెయ్యి!! కలెక్టర్ సీతారామారావు కి ఫోన్ చేసి నాకు ఇవ్వు.” “ అలాగే నానమ్మ!” అంటూ ఫోన్ చేసి స్పీకర్ ఆన్ లో పెట్టి ఇచ్చాడు! ఈలోగా తను వెంకట్రామయ్యతో మాట్లాడసాగాడు. “ హలో సీతారాముడు! నేను రా అమ్మమ్మని!” “ హలో అమ్మమ్మ! ఎలా ఉన్నావ్!” “ బాగానే ఉన్నాను! ఏదో నడుస్తోంది!” “ ఏం అంత డల్ గా ఉన్నావ్! వెంకటాపురం వస్తాను డాక్టర్ ను తీసుకుని!” “ మాట్లాడితే డాక్టర్ అంటారు నువ్వు, హరి! ఒక పని చెయ్యి ఇక్కడ ఒక హాస్పిటల్ కట్టు! రోజస్తమానం అక్కడే ఉంటాను!” “ చాల్లే అమ్మమ్మ!నీకువేళాకోళం ఎక్కువైపోయింది! నిజంగానే ఒక హాస్పిటల్ కట్టిద్దాం అనుకుంటున్నాను అది సరేఎందుకు ఫోన్ చేసావ్!” “ అక్కడ మన వాళ్ళు ఫ్యాక్టరీ నష్టాల్లో నడుస్తోంది. వీళ్లేమో ఫ్యాక్టరీ మూసేసి వచ్చారు!మళ్ళీ తెరిపించాలనుకుంటున్నాను! హరి, వెంకటరామయ్య వస్తారు. వాళ్లకి తగిన సూచనలు సలహాలు ఇయ్యి! ఆ వర్కర్లు రోడ్డున పడకుండా చూడు!” “ తప్పకుండా అమ్మమ్మ ఉంటాను మరి!” ఫోన్ ఆఫ్ చేసింది “నానమ్మ!వెంకట్రామయ్యగారు రావడానికి ఒప్పుకున్నారు!” “ అయితే మీరు అక్కడ ఒక రెండు నెలలు ఉండి పరిస్థితి చక్కదిద్ది రండి! చేసిన అప్పులన్నీ తీర్చండి!” “ అలాగే నానమ్మ!” “ అమ్మ! నీకు కలెక్టర్ ఎలా పరిచయం ఆశ్చర్యంగా అడిగాడు శ్రీను. వాడు ఇక్కడ ఉండేకదాచదువుకున్నది! మీరు ఎవరు నాకు సాయం చేయకపోయినా నాకువాడు వాడికినేనుఅన్నట్లుబతికాం!వాడిచదువుకయ్యేఖర్చులన్నీ నేనే భరించాను. అలాగే నాకు ఏ అవసరం వచ్చినా తనే ఆదుకునేవాడు. నేను వాడికి పెట్టిన డబ్బు ఏ పాటిదిగానినాకుఎంతోఅండగాఉన్నాడు.అందరిమనసులూ కుచింకుపోయినట్లు అయ్యాయి. అవసరానికి ఆదుకొని కొడుకులు, కోడళ్ళు అనిపించింది. ఆమెకేసి బిడియంగా చూసారు. మీరు ఎవరూ సిగ్గుపడాల్సిన అవసరం లేదు! హరి, వెంకటరామయ్య ఫ్యాక్టరీని తిరిగి ఓపెన్ చేస్తారు ఫ్యాక్టరీ మీద ఉన్న అప్పులు కూడా తీరుస్తారు! కానీ…..” ఆగింది తిరుమలమ్మ. అందరూ సంభ్రమంగా చూశారు. ఫ్యాక్టరీని మూసే వరకు వచ్చారు! ఐపీ కూడా పెట్టాలనుకున్నారు! అందుకే మీకు ఫ్యాక్టరీ తో ఎటువంటి సంబంధం ఉండదు. ఫ్యాక్టరీ తిరిగి ఇవ్వబడదు! ఇంకా ఈ ఆస్తులన్నీ నేను నా భర్త కష్టపడి సంపాదించుకున్నవి. అన్నీ అమ్మి మీరు పట్నానికి వెళ్లిపోయారు. తనంతట తను వచ్చిన హరికి అండగా ఉన్నాను. ఇంటిని బాగు చేసుకున్నాను. మీరు ముందు అన్న మాటలు ఒకసారి గుర్తు తెచ్చుకోండి.” అంటూ అందరికీ దీర్ఘంగా చూసింది “ఇంకా పక్క వీధిలో ఒక ఇల్లు ఖాళీగా ఉంది మీరు అందులో ఉండవచ్చు!వంటసామానుఒకనెలకు సరిపడా బియ్యం పప్పులు నూనె ఇవ్వబడతాయి! ఇక మీ ఇష్టం ఏ రకంగా ఉపాధి చూసుకుంటారోఆలోచించుకోండి!” “అమ్మ! మమ్మల్ని చూస్తే నువ్వు చాలా ఆనందిస్తావని అనుకున్నాము!మాకోసంనువ్వుముద్దపప్పు,అన్నం,ఆవకాయ, ఇంకా గడ్డ పెరుగు, నెయ్యి, అన్నీ వేసి పెడతావని ఎంతగానో ఎదురు చూసాం!” నిరాశగా అన్నాడు రంగా. “మీరు అలా అనుకున్నారా! నాకు తెలియదు కదా! మాధవి! వీళ్ళకి అన్నం పెట్టు! సరే మీరు భోజనం చేసి పక్క వీధిలో ఉన్న ఇంటికి వెళ్ళండి!రాజు! ఆ లెక్కల పుస్తకాలు తీసుకురా!ఒకసారిచూడాలి!”అంది కళ్ళజోడు సర్దుకుంటూ. “అమ్మా!ఇదిగోండి!” అంటూ పుస్తకాలు అందించాడు. “సరే నువ్వు ఇంటికి వెళ్ళు!”అంటూపుస్తకాలు చూడటం లో నిమగ్నమైంది. పచ్చి వెలక్కాయ గొంతులో పడినట్లు అయ్యింది. కొడుకులకి, కోడళ్ళకి! “అమ్మ! ఎవరో దిక్కుమొక్కు లేని వాడిని తీసుకొచ్చి కలెక్టర్ ను చేశావు! కడుపున పుట్టిన మమ్మల్ని కాదు అంటున్నావు!”అన్నాడు శ్రీను. “మేమంతా మారిపోయాం అత్తయ్య గారు!” అన్నారు కోడళ్ళు. “ఇక్కడ ఉంటే నేను ఎదగనివ్వనని, ఇక్కడ అంతా మట్టి పేడ! అని ఒకప్పుడు మీరే అన్నారు! ఇక్కడ ఆస్తి అమ్మి పట్నం పోయారు మళ్ళీ ఇక్కడికే వచ్చారు మీ అంత మీరుగా ఎదగండి! అప్పుడు నేను సంతోషిస్తాను! మీరు బాగా ఎదిగాక నేను గుర్తొస్తే అప్పుడు రండి మీలో మార్పు వచ్చింది అని నమ్ముతాను!” గంభీరంగా అంది తిరుమలమ్మ. ‘నానమ్మ ఏం చేసినా కరెక్ట్ గానే చేస్తుంది’ మనసులోనే అనుకున్నాడు హరి. అందరిలో ఒక కొత్త ఆలోచనావీచికనెమ్మదిగాకదిలింది. “ఆకాశంమబ్బుగాఉందివర్షంవచ్చేలాఉంది!చీరతడిసిపోతుందోఏమో!”అంటూచిన్నగా నవ్విందితిరుమలమ్మ.