మార్వాడ్ ఎడారి గుండెల్లో, సూర్యుడు భూమిని కాల్చేస్తుంటే, ఇసుక తిన్నెలు అంతులేకుండా విస్తరించి ఉన్నాయి. ఎండిన నదులు, పొడిబారిన బావులు, ఎటు చూసినా కరువైన నేల. అలాంటి ప్రాంతంలో, జీవితం అసాధ్యమనిపించే చోట, ఖేజర్లీ అనే ఒక చిన్న గ్రామం ఉండేది. అది కేవలం ఇటుక, మట్టితో కట్టిన ఇళ్ల సమూహం కాదు, అది జీవన తత్త్వానికి, విశ్వాసానికి ప్రతీక. ఈ గ్రామానికి జీవనాడి ఖేజ్రీ చెట్లు (Prosopis cineraria). వాటి ఆకులు పశుగ్రాసం, కాయలు కూరగాయలు, కొమ్మలు నీడ, బెరడు ఔషధం. ఎడారిలో దప్పిక తీర్చే జీవధారలవి. ఈ భూమిలో, ఈ చెట్ల నీడలో, అమృతా దేవి పెరిగింది. ఆమె కళ్ళలో ఖేజ్రీ ఆకుల పచ్చదనం, గుండెలో ఎడారి విస్తీర్ణం. చిన్నతనం నుంచే ఆమె బిష్ణోయ్ సమాజం యొక్క 29 సూత్రాలను జీర్ణం చేసుకుంది. గురు జంభేశ్వర్ బోధనలు వారి నరనరాల్లో జీర్ణించిపోయాయి. "వృక్షాలను నరకవద్దు, జంతువులను హింసించవద్దు" - ఇది వారికి కేవలం నియమం కాదు, జీవిత సారం. మట్టి పిడకలు చేసి, వాటిని నేలపై ఆరబెడుతున్నప్పుడు, లేదా బావి నుండి నీరు తోడుతున్నప్పుడు, ఆమె మనస్సులో ఈ సూత్రాలే ధ్వనిస్తూ ఉండేవి. ప్రతి బిష్ణోయ్ ఆత్మకు ప్రకృతితో విడదీయరాని బంధం ఉంది. వారి పాటల్లో, కథల్లో, పండుగల్లో, చివరికి వారి సాధారణ సంభాషణలో కూడా చెట్ల ప్రస్తావన ఉండేది. అమృతా దేవి కుటుంబం కూడా ఈ జీవన శైలికి కట్టుబడి ఉంది. ఆమె భర్త, వారి ముగ్గురు కుమార్తెలు – ఆసు, రత్ని, భగు – ఆమె జీవితానికి తోడు. ఆసు పెద్దది, తెలివైనది, తరచుగా తన తల్లికి ఇంటి పనుల్లో, పొలంలో సహాయం చేసేది. ఆమెకు మొక్కల గురించి, వాటి ఔషధ గుణాల గురించి అమృతా దేవి నేర్పింది. రత్ని కాస్త మొండిది, స్వతంత్ర స్వభావం కలది. ఆమె తరచుగా తన స్నేహితులతో కలిసి అడవిలో ఆడుకోవడానికి వెళ్ళేది. భగు చిన్నది, తుంటరిది, ఎప్పుడూ ఆటలతో మునిగితేలేది. ఖేజ్రీ చెట్టు కొమ్మలపై ఎక్కి, దాని కాయలను కోసుకుని తినడం ఆమెకు చాలా ఇష్టం. వారి సాధారణ దినచర్యలు, కుటుంబ సభ్యుల మధ్య ప్రేమ, వారి చిన్న చిన్న సంతోషాలు... అన్నీ ఖేజ్రీ చెట్ల చుట్టూ అల్లుకుని ఉన్నాయి. వారికి ఖేజ్రీ చెట్టు కేవలం ఒక వృక్షం కాదు, అది వారి కుటుంబంలో ఒక సభ్యునితో సమానం. వారు వాటిని ప్రాణంతో సమానంగా చూసుకునేవారు. ఖేజ్రీ చెట్టు బిష్ణోయ్ ప్రజలకు కేవలం ఒక సాధారణ చెట్టు కాదు. అది వారి జీవిత వృక్షం. ఎడారిలో వేరే చెట్లు ఏవీ పెరగని చోట, ఈ ఖేజ్రీలు భూమికి ఆకుపచ్చని దుప్పటిలా విస్తరించి ఉండేవి. వేసవిలో సూర్యుడు మండుతుంటే, ఆ చెట్ల నీడలో గ్రామస్తులు సేదతీరేవారు, పశువులు విశ్రాంతి తీసుకునేవి. దాని సన్నని, పొడవైన ఆకులు పశుగ్రాసంగా మారేవి, అవి లేకపోతే వారి పశువులు ఆకలితో అలమటించేవి. ఖేజ్రీ కాయలు (సాంగ్రి), ఎండబెట్టి, నిల్వ చేసుకుని, సంవత్సరమంతా కూరగాయలుగా ఉపయోగించేవారు. ఆకలిని తీర్చడంలో, పోషకాలను అందించడంలో అవి వారికి జీవనాధారం. కరువు వచ్చినప్పుడు, ఖేజ్రీ పండ్లే వారి ప్రాణాలను నిలిపాయి. అమృతా దేవి కుటుంబం కూడా ఈ ఖేజ్రీ చెట్లపైనే ఆధారపడి జీవించేది. ఆమె భర్త, ధైర్యవంతుడు, నిస్వార్థపరుడు. అతని చేతులు పొలంలో పని చేస్తూ, చెట్లను సంరక్షిస్తూ ఉండేవి. వారి ముగ్గురు కుమార్తెలు – ఆసు, రత్ని, భగు – అమృతా దేవికి ప్రాణం. ఆసు, పెద్దది కాబట్టి, చిన్నప్పటి నుంచే తల్లికి చేదోడు వాదోడుగా ఉండేది. ఆమెకు మొక్కల గురించి, వాటి ఔషధ గుణాల గురించి అమృతా దేవి నేర్పింది. ఆసు తన తల్లి చెప్పిన ప్రతి పదాన్ని జాగ్రత్తగా వినేది, గురు జంభేశ్వర్ బోధనలను లోతుగా అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించేది. ఆమె కళ్ళలో ఒకరకమైన పరిణతి, భవిష్యత్తుపై బాధ్యత కనిపించేవి. రత్ని, ఆసు కంటే కొంచెం చిన్నది, కానీ ఆమెకు తనదైన ఒక ప్రత్యేక ప్రపంచం ఉండేది. ఆమె కాస్త మొండిది, తనకంటూ కొన్ని నియమాలు పెట్టుకుని జీవించేది. ఖేజ్రీ అడవిలో గంటల తరబడి తిరగడం, అక్కడి పక్షులను, జంతువులను పరిశీలించడం ఆమెకు చాలా ఇష్టం. వాటిని చూస్తూ గీసుకునే బొమ్మలు, వాటిని అనుకరిస్తూ పాడే పాటలు... అవి ఆమె ప్రపంచం. ఆమె ప్రకృతిని తనదైన పద్ధతిలో ప్రేమించేది, దానిని కాపాడాలనే బలమైన కోరిక ఆమెలో ఉండేది. ఆమెకు ఒక సామాన్యమైన బిష్ణోయ్ యువకుడితో పెళ్లి కుదిరింది. కొత్త జీవితం, కొత్త ఆశలతో ఆమె కళ్ళు మెరిసిపోతూ ఉండేవి. భగు, కుటుంబంలో అందరికంటే చిన్నది, తుంటరిది. ఆమెకు చెట్లను ఎక్కడం, ఖేజ్రీ పండ్లను కోసుకుని తినడం, అక్కడి నుండి ప్రపంచాన్ని చూస్తూ నవ్వడం అంటే చాలా ఇష్టం. ఆటపాటలతోనే ఆమె ప్రపంచం ముగిసిపోయేది. ఆమెకు ఇంకా పెద్దల ఆలోచనలు, ప్రపంచపు కఠిన నిజాలు తెలియవు. అల్లరి, అమాయకత్వంతో నిండిన చిన్నారి ఆమె. కుటుంబ సభ్యుల మధ్య ఉన్న ప్రేమ, వారి చిన్న చిన్న సంతోషాలు... ఇవన్నీ ఖేజ్రీ చెట్ల చుట్టూ అల్లుకుని ఉన్నాయి. వారికి ఖేజ్రీ చెట్టు కేవలం ఒక వృక్షం కాదు, అది వారి కుటుంబంలో ఒక సభ్యునితో సమానం. గ్రామస్తులందరూ తమ ఇళ్లలో జరిగే శుభకార్యాలు, పండుగలు, చివరికి సాధారణ భోజనాలు కూడా ఖేజ్రీ చెట్ల నీడలోనే జరుపుకునేవారు. ఒక బిష్ణోయ్ వివాహం ఖేజ్రీ చెట్టు చుట్టూ ఏడు ప్రదక్షిణలతో ముగిసేది. ప్రతి బిడ్డ పుట్టినప్పుడు, ఒక ఖేజ్రీ మొక్కను నాటి, దానిని తమ బిడ్డతో పాటు పెంచుకునేవారు. ఈ చెట్లు లేని ఖేజర్లీని ఊహించడం కూడా వారికి అసాధ్యం. అవి వారి మనుగడకు, సంస్కృతికి, ఆధ్యాత్మికతకు ఆధారం. అవి కేవలం నిశ్చలంగా నిలబడిన వృక్షాలు కావు; అవి ప్రతి బిష్ణోయ్ హృదయంలో జీవించి ఉన్న మూలాలు. ఈ మూలాలు ఎంత లోతుగా ఉన్నాయో, రాబోయే రోజుల్లో ఆ మూలాల కోసం వారు ఎంత దూరం వెళ్ళగలరో వారికి ఇంకా తెలియదు. ఖేజర్లీ గ్రామపు ప్రశాంతమైన జీవితానికి పూర్తి భిన్నంగా, కొన్ని వందల మైళ్ల దూరంలో, మార్వాడ్ రాజధాని జోధ్‌పూర్ అద్భుతమైన వైభవంతో మెరిసిపోతూ ఉంటుంది. ఎర్రటి ఇసుకరాతి కొండల మధ్య నిర్మించబడిన విశాలమైన మెహ్రాన్‌గఢ్ కోట, మహారాజు అభయ్ సింగ్ అధికారానికి, వైభవానికి ప్రతీక. అతని దర్బార్ పండితులు, కళాకారులు, సైనికులు, మరియు ముఖ్యంగా, సలహాదారులతో కళకళలాడుతూ ఉంటుంది. మహారాజు అభయ్ సింగ్, తన తండ్రుల కీర్తి ప్రతిష్టలను మించిపోయేలా ఒక గొప్ప రాజ్యాన్ని నిర్మించాలని ఆశపడతాడు. అతని కల, జోధ్‌పూర్‌లోనే మరొక అద్భుతమైన, అసమానమైన రాజభవనాన్ని నిర్మించడం. "నా రాజభవనం చరిత్రలో నిలిచిపోవాలి. దాని గోడలు పాలరాతితో, తోటలు సుగంధభరితమైన పుష్పాలతో, ద్వారాలు అత్యంత విలువైన కలపతో నిర్మించబడాలి," అని అతను తరచుగా తన మంత్రులతో, వాస్తుశిల్పులతో చర్చించేవాడు. ఈ కలకు ఊపిరి పోయడానికి అపారమైన వనరులు, ముఖ్యంగా కలప అవసరం అవుతుంది. మహారాజు సలహాదారులలో ముఖ్యుడు, తెలివైనవాడు అని పేరుగాంచిన దీవాన్ గిరిధర్ దాస్. అతను రాజ ఖజానాకు, రాజు అభిరుచులకు అనుగుణంగా సలహాలు ఇచ్చేవాడు. గిరిధర్ దాస్ దృష్టిలో, ఈ కొత్త రాజభవనం రాజప్రతిష్టను, మహారాజు శక్తిని ప్రపంచానికి చాటిచెప్పే గొప్ప నిర్మాణం. కలప గురించి చర్చ వచ్చినప్పుడు, గిరిధర్ దాస్ మహారాజుతో, "ప్రభూ, మన రాజ్యపు అంచున ఉన్న ఖేజర్లీ అడవిలో పుష్కలంగా ఖేజ్రీ వృక్షాలు ఉన్నాయి. అవి దృఢమైనవి, రాజభవనానికి తగినవి," అని విన్నవించాడు. బిష్ణోయ్ ప్రజల పవిత్రమైన నమ్మకాల గురించి, ఆ చెట్లతో వారికున్న లోతైన అనుబంధం గురించి గిరిధర్ దాస్‌కు తెలుసు. కానీ అతని దృష్టిలో అవి కేవలం "అటవీ ప్రజల అపోహలు." రాజు కోరిక, రాజ కార్యం ముందు అవి చిన్నవిగా తోచాయి. "ఆ ప్రజలు కొన్ని మూఢనమ్మకాలు కలిగి ఉన్నారు, కానీ రాజ్యపు సంక్షేమం, రాజు యొక్క గౌరవం ముందు అవి నిలబడలేవు," అని అతను తన మనసులో అనుకునేవాడు. మహారాజు అభయ్ సింగ్ కూడా బిష్ణోయ్ సిద్ధాంతాలను అంతగా పట్టించుకోలేదు. అద్భుతమైన రాజభవనం, తన కీర్తి తప్ప వేరే ఆలోచన అతనికి లేదు. రాజుకు, అతని ఆస్థానానికి బిష్ణోయ్ ప్రజల జీవితం, వారి మనుగడ ఆ చెట్లతో ఎలా ముడిపడి ఉందో అర్థం కాలేదు. వారికి అవి కేవలం వనరులు, వినియోగించుకోవాల్సిన వస్తువులు. ఈ అజ్ఞానం, వారి అత్యాశ, రాబోయే భయంకరమైన సంఘర్షణకు బీజం వేసింది. ఖేజర్లీ ప్రజల ప్రశాంతమైన జీవితంపై ఒక నల్లని ఛాయ అలుముకోవడానికి సమయం దగ్గరపడింది. మహారాజు అభయ్ సింగ్ తన రాజభవనం నిర్మాణంపై ఆత్రుతగా ఉన్నాడు. అతని ఆదేశాలతో, అటవీ అధికారులు కలప కోసం అన్వేషణ ప్రారంభించారు. మొదట, వారు ఖేజర్లీ అడవి అంచున ఉన్న చెట్లను గుర్తించారు. కొందరు కూలీలు, ఇద్దరు రాజు మనుషులు ఆ చెట్లను నరకడానికి వచ్చారు. వారి గొడ్డళ్ల శబ్దం గ్రామంలోకి వినిపించింది. ఒక పొద్దుపొడిచే వేళ, ఆసువులని మేపుకుంటూ అడవిలోకి వచ్చిన కొందరు బిష్ణోయ్ యువకులు, రాజు మనుషులను చూశారు. గొడ్డలి దెబ్బలకు ఒక ఖేజ్రీ చెట్టు నేలకూలబోతుండగా వారు పరుగున వెళ్ళారు. "ఆగండి! ఏం చేస్తున్నారు మీరు?" అని ఒక యువకుడు అరిచాడు. రాజు మనుషులు ఆశ్చర్యపోయి చూశారు. "ఇది రాజుగారి కలప. మీకు సంబంధం లేదు," అని ఒక రాజు మనిషి పొగరుగా బదులిచ్చాడు. "సంబంధం లేదా? ఈ చెట్లు మా ప్రాణం! వీటిని నరకడానికి వీలు లేదు!" అని మరొక యువకుడు గట్టిగా పలికాడు. మాట మాట పెరిగి, ఇరువర్గాల మధ్య వాగ్వాదం జరిగింది. బిష్ణోయ్ యువకులు చెట్లను అడ్డుకుంటూ నిలబడ్డారు. రాజు మనుషులు వారిని బెదిరించారు, కానీ బిష్ణోయ్ యువకులు భయపడలేదు. "గురు జంభేశ్వర్ మాకు ఈ చెట్లను కాపాడమని బోధించారు," అని ఒక యువకుడు పలికాడు. చివరికి, రాజు మనుషులు, గొడవ పెద్దది కావడం ఇష్టం లేక, కొన్ని చిన్న చెట్లను మాత్రమే నరికి, నిరాశగా తిరిగి వెళ్ళిపోయారు. "ఈ ప్రజలు విచిత్రంగా ఉన్నారు, చెట్ల కోసం మనుషులతో పోరాడతారా?" అని వారు ఆశ్చర్యపోయారు. ఈ వార్త ఖేజర్లీ గ్రామానికి చేరింది. అమృతా దేవికి విషయం తెలియగానే ఆమె గుండెలో ఒక తెలియని భయం మొదలైంది. ఆమె గ్రామంలోని పెద్దలతో సమావేశమైంది. "మహారాజు మనుషులు కేవలం కలప కోసం రాలేదు. ఇది ప్రారంభం మాత్రమే. వారు మళ్ళీ వస్తారు," అని ఒక పెద్దాయన హెచ్చరించాడు. వారి మధ్య ఉద్రిక్తత పెరిగింది. ఈ చిన్నపాటి ఘర్షణలు మహారాజు చెవులకు చేరాయి. అతను ఈ బిష్ణోయ్ ప్రజల 'మొండితనాన్ని' చూసి విసుగు చెందాడు. కానీ అతని రాజభవనం కల అంతకంటే పెద్దది. ఈ ఘటనలు రాబోయే పెను ప్రమాదానికి మొదటి ఛాయలుగా, విధిరాతకు తొలి సూచనలుగా నిలిచాయి. ఖేజర్లీ గ్రామ ప్రజల నిశ్చయం మహారాజు అభయ్ సింగ్‌కు కొత్త సమస్యను సృష్టించింది. ఒక చిన్న అటవీ గ్రామం తన ఆజ్ఞలను ధిక్కరించడం అతనికి అవమానంగా తోచింది. అయితే, తన దర్బారులో కొందరు మంత్రులు, బిష్ణోయ్ ప్రజల పట్టుదల గురించి మహారాజుకు వివరించారు. "ప్రభూ, వారు కేవలం మూర్ఖులు కాదు, వారికి చెట్ల పట్ల లోతైన విశ్వాసం ఉంది. అది వారి జీవనానికి ఆధారం," అని ఒక పండితుడు చెప్పడానికి ప్రయత్నించాడు. కానీ దీవాన్ గిరిధర్ దాస్ మాత్రం, "రాజా, కొన్ని చెట్ల కోసం రాజకార్యాన్ని ఆపడం సరికాదు. వారి నమ్మకాలు వారివి, మన రాజ్యపు అవసరాలు మనవి," అని మహారాజును ఉసిగొల్పాడు. బిష్ణోయ్ గ్రామ పెద్దలు, అమృతా దేవి భర్త సహా, మహారాజుతో సంప్రదించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఖేజర్లీ నుండి కొంతమంది పెద్దలు, ఒక పండితుడితో కలిసి జోధ్‌పూర్ బయలుదేరారు. ఎడారిలో రోజుల తరబడి ప్రయాణించి, వారు చివరికి మహారాజు దర్బారుకు చేరుకున్నారు. దర్బారు వైభవం, మహారాజు అహంకారం చూసి వారు ఆశ్చర్యపోయారు. మహారాజు అభయ్ సింగ్ సింహాసనంపై ఆసీనుడై ఉండగా, బిష్ణోయ్ పెద్దలు తమ తలలు వంచి నమస్కరించారు. వారిలో ఒక వృద్ధ పండితుడు వినయంగా, "మహారాజా, మేము ఖేజర్లీ నుండి వచ్చాము. మా ప్రాణాలతో సమానమైన ఖేజ్రీ చెట్లను కాపాడాలని అభ్యర్థించడానికి వచ్చాము. గురు జంభేశ్వర్ మాకు బోధించిన 29 సూత్రాలలో, చెట్లను నరకవద్దు అనేది ముఖ్యమైనది. అవి మాకు ఆహారం, ఆశ్రయం, పశువులకు మేత. వాటిని నరకడం అంటే, మా మనుగడను నాశనం చేయడమే," అని వివరించాడు. మహారాజు సహనంగా విన్నాడు. కానీ అతని ముఖంలో చిన్న నవ్వు మెరిసింది. "మీ నమ్మకాలు నాకు అర్థమయ్యాయి. కానీ నా కొత్త రాజభవనానికి కలప అత్యవసరం. రాజ్యాన్ని పాలించడానికి కొన్ని కఠిన నిర్ణయాలు తీసుకోవాలి. కొన్ని చెట్లను నరకడం పెద్ద విషయంగా నాకు అనిపించదు. మీరు వెళ్ళవచ్చు," అని అతను తేలికగా తీసేశాడు. గిరిధర్ దాస్ కూడా, "రాజాజ్ఞను ధిక్కరించడం రాజద్రోహం. మీకు మీ నమ్మకాలు ముఖ్యం అయితే, మాకు మా రాజు ఆజ్ఞ ముఖ్యం," అని ఖరాఖండిగా చెప్పాడు. బిష్ణోయ్ పెద్దలు ఎంత వేడుకున్నా, మహారాజు కదలలేదు. అతని మనస్సులో తన రాజభవనం తప్ప వేరే ఆలోచన లేదు. బిష్ణోయ్ దూతలు నిరాశగా, భయంతో తిరిగి వచ్చారు. వారికి ఒక విషయం స్పష్టమైంది – మహారాజుకు రాజ కార్యం ముందు వారి నమ్మకాలు చిన్నవి. ఆ చెట్ల కోసం వారు తమ ప్రాణాలైనా ఇవ్వాల్సి వస్తుందని వారికి అర్థమైంది. ఖేజర్లీ గ్రామంపై రాబోయే తుఫానుకు ఇది ఒక స్పష్టమైన హెచ్చరిక. బిష్ణోయ్ పెద్దలు జోధ్‌పూర్ నుండి నిరాశతో తిరిగి రావడంతో ఖేజర్లీ గ్రామంలో అలజడి మొదలైంది. మహారాజు అభయ్ సింగ్ తమ విన్నపాలను తిరస్కరించాడని, చెట్లను నరికేందుకే కృతనిశ్చయుడై ఉన్నాడని వారికి స్పష్టమైంది. గ్రామమంతా ఒక భయంకరమైన నిశ్శబ్దం అలుముకుంది, అది రాబోయే తుఫాను ముందు ఉండే ప్రశాంతతలా అనిపించింది. అమృతా దేవి మాత్రం బెదరలేదు. ఆమె ముఖంలో భయం బదులు, ఒక దృఢమైన సంకల్పం కనిపించింది. తన ఇంట్లోని దీపం వెలుగులో, ఆమె తన భర్తతో, కుమార్తెలతో కూర్చుంది. "రాజు మనుషులు వస్తారు. వారు ఆజ్ఞను పాటిస్తారు. మరి మనం?" అని ఆమె భర్త ఆందోళనగా అడిగాడు. అమృతా దేవి లోతైన శ్వాస తీసుకుంది. "మనం మన ధర్మాన్ని పాటిస్తాం. మన ప్రాణాలను అర్పించి అయినా సరే, ఈ చెట్లను కాపాడతాం. గురువుగారి బోధనలు మనకు ఇదే నేర్పాయి," అని ఆమె పలికింది. ఆమె మాటల్లో ఉన్న నిశ్చయం వారి హృదయాలను తాకింది. ఆసు, రత్ని, భగు ఒకరి ముఖాలను ఒకరు చూసుకున్నారు. వారికి తమ తల్లి నిర్ణయం అర్థమైంది, దానిలో ఉన్న త్యాగం కూడా. ఆసు కళ్ళలో ఒక రకమైన పరిణతితో కూడిన బాధ, రత్ని కళ్ళలో పట్టుదల, భగు కళ్ళలో ఇంకా పూర్తి అవగాహన లేని అమాయకత్వం కనిపించాయి. గ్రామ పెద్దలు సమావేశమయ్యారు. ఈసారి చర్చ కేవలం ఆందోళన గురించి కాదు, పోరాటం గురించి. అయితే, ఇది కత్తులతో చేసే పోరాటం కాదు, ఆత్మత్యాగంతో చేసే పోరాటం. "మనం రాజు సైన్యంతో పోరాడలేము. కానీ మనం మన విశ్వాసాన్ని చాటి చెప్పగలం," అని ఒక వృద్ధురాలు పలికింది. ప్రతి ఇంటి నుండీ ఒకరిని పంపాలని, చెట్లను కౌగిలించుకుని వాటిని రక్షించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఇది వారి సత్యాగ్రహం. ఈ సమయంలో, జోధ్‌పూర్ సైన్యంలో కొత్తగా చేరిన యువ సైనికుడు విక్రమ్, ఖేజర్లీ గ్రామానికి దగ్గరలో ఉన్న ఒక చిన్న సైనిక స్థావరంలో విధులు నిర్వహిస్తున్నాడు. గతంలో బిష్ణోయ్ ప్రజలతో అతని చిన్నపాటి పరిచయాలు, వారి జీవనశైలిని, ప్రకృతి పట్ల వారి భక్తిని అతనికి చూపించాయి. అతను బిష్ణోయ్ ప్రజలు తమ ప్రాణాలను పణంగా పెట్టి చెట్లను కాపాడటానికి సిద్ధంగా ఉన్నారని విన్నప్పుడు ఆశ్చర్యపోయాడు. "రాజ ఆజ్ఞను ధిక్కరించడం ఎంతటి ప్రమాదకరమో వారికి తెలియదా?" అని అతను తనలో తాను అనుకున్నాడు. అయినప్పటికీ, వారి నిస్వార్థ ప్రేమ, వారి నిశ్చయం అతని మనస్సులో ఒక బలమైన ముద్ర వేసింది. రాజు యొక్క క్రూరమైన ఆజ్ఞల గురించి, బిష్ణోయ్ ప్రజల పవిత్రమైన విశ్వాసాల గురించి విక్రమ్ అంతర్మథనం చెందాడు. ఈ సంఘర్షణ అతని మనస్సులో ఒక మెల్లని విత్తనం నాటింది, అది రాబోయే రోజుల్లో పెద్ద వృక్షంగా మారబోతోంది. మహారాజు అభయ్ సింగ్ తన ఆజ్ఞను పదే పదే పునరుద్ఘాటించాడు. ఈసారి, ఎలాంటి అడ్డంకులు లేకుండా చెట్లను నరకాలని, ఎంతమంది అడ్డువచ్చినా వారిని తొలగించాలని స్పష్టమైన ఆదేశాలు ఇచ్చాడు. ఖేజర్లీ గ్రామ ప్రజలు తమ గ్రామ సరిహద్దుల వద్ద నిఘా పెట్టారు. అడవిలో ప్రతి శబ్దాన్ని విన్నారు. వారు తమ ప్రియమైన ఖేజ్రీ చెట్లను కాపాడటానికి, తమ విశ్వాసానికి కట్టుబడి ఉండటానికి, చివరి శ్వాస వరకు పోరాడటానికి సిద్ధంగా ఉన్నారు. నిశ్శబ్దం చిక్కబడింది, కానీ అది భయాన్ని నింపలేదు, ఒక గొప్ప త్యాగానికి రంగం సిద్ధం చేసింది. జోధ్‌పూర్ రాజభవనంలో మహారాజు అభయ్ సింగ్ కోపం కట్టలు తెంచుకుంది. ఖేజర్లీ బిష్ణోయ్ ప్రజలు తన ఆజ్ఞను ధిక్కరించిన వార్త అతని అహంకారాన్ని దెబ్బతీసింది. దీవాన్ గిరిధర్ దాస్ మరింత ఆజ్యం పోస్తూ, "ప్రభూ, ఒక చిన్న గ్రామం మీ అధికారాన్ని ప్రశ్నించడం రాజ్యానికి మంచిది కాదు. ఇది ఒక చెడు ఉదాహరణ అవుతుంది," అని నొక్కి చెప్పాడు. మహారాజు ఆశయం, అతని రాజభవన కలను సాకారం చేసుకోవాలనే తపన, అతని కళ్ళను కప్పేశాయి. "వారి మొండితనానికి అంతం పలకాలి," అని మహారాజు ఉగ్రంగా ఆదేశించాడు. "నాకు ఆ కలప కావాలి, అది వెంటనే కావాలి! ఎన్ని చెట్లు అవసరమైతే అన్నిటినీ నరకండి. ఎవరైనా అడ్డు వస్తే, వారిని తొలగించండి. కానీ నా కార్యం ఆగకూడదు!" అతని స్వరం ఉరుములా గర్జించింది. ఈసారి, మహారాజు దళాలు కేవలం కూలీలతో రాలేదు. పెద్ద సంఖ్యలో సైనికులు, వారి నాయకత్వంలో శిక్షణ పొందిన అధికారులు, మరియు అనేక గొడ్డళ్లతో కూడిన బండ్లతో ఖేజర్లీకి బయలుదేరారు. సైనికులు, కూలీలు ఎడారి రహదారి గుండా కదులుతుంటే, వారి అడుగుల చప్పుడు, బండ్ల చక్రాల ఘర్షణ భూమిని కంపించింది. వారి నాయకుడు, కమాండర్ శివపాల్ సింగ్, కఠినమైన, నిబంధనలను మాత్రమే పాటించే వ్యక్తి. మహారాజు ఆజ్ఞను తూ.చా. తప్పకుండా అమలు చేయడమే తన కర్తవ్యంగా భావించాడు. అతని మనస్సులో బిష్ణోయ్ ప్రజల నమ్మకాలకు చోటు లేదు; కేవలం రాజు ఆదేశాలు మాత్రమే. "ఈ బిష్ణోయ్ ప్రజలు తెలివితక్కువవారు. రాజుగారి కార్యాన్ని ఆపడానికి ఎవరు సాహసిస్తారు?" అని అతను తనలో తాను అనుకున్నాడు. యువ సైనికుడు విక్రమ్ కూడా ఈ దళంలో ఉన్నాడు. గతంలో బిష్ణోయ్ ప్రజలను చూసినప్పటి నుండి అతని మనస్సులో మొదలైన సంఘర్షణ ఇప్పుడు మరింత పెరిగింది. ఈ భారీ సైన్యాన్ని చూస్తుంటే, వారి లక్ష్యం ఎంత భయంకరమైనదో అతనికి అర్థమైంది. "ఎంత మందిని వారు చంపడానికి సిద్ధంగా ఉన్నారు?" అని అతను తనలో తాను ప్రశ్నించుకున్నాడు. తన కమాండర్ శివపాల్ సింగ్ కళ్ళల్లో ఏమాత్రం కనికరం లేదని, కేవలం విధేయత మాత్రమే ఉందని విక్రమ్ గ్రహించాడు. ఖేజర్లీ గ్రామ ప్రజలు తమ విశ్వాసాల కోసం ఎంతటి త్యాగానికైనా సిద్ధంగా ఉన్నారని విక్రమ్‌కు తెలుసు. ఈ భారీ సైన్యం ఖేజర్లీ సరిహద్దులకు చేరుకోగానే, గ్రామం మొత్తం నిశ్శబ్దంగా, కానీ అచంచలంగా నిలబడి ఉంది. రాబోయే భయంకరమైన సంఘర్షణకు రంగం సిద్ధమైంది. రాజు యొక్క ఘోరమైన నిర్ణయం, అమాయకుల ప్రాణాలను బలి తీసుకోబోతోంది. ఖేజర్లీ గ్రామ సరిహద్దులు, రాజు దళాల రాకతో ఉద్రిక్తంగా మారాయి. వందలాది మంది సైనికులు, కూలీలు గొడ్డళ్లతో, రంపాలతో, పచ్చటి ఖేజ్రీ వనాలను చుట్టుముట్టారు. వారి కళ్ళల్లో కేవలం కర్తవ్య నిర్వహణ, రాజు ఆజ్ఞను నెరవేర్చాలనే తపన. కానీ, వారికి తెలియదు, ఆ అడుగుల కింద ఉన్న నేల అంతకు ముందే ప్రాణాలను అర్పించడానికి సిద్ధపడిన గుండెలను మోస్తుందని. మొదట, రాజు మనుషులు కొంత సందేహంతోనే ఉన్నారు. బిష్ణోయ్ ప్రజలు తమను అడ్డుకుంటారని వారికి తెలుసు, కానీ ఎంత దూరం వెళ్తారో వారికి అర్థం కాలేదు. కమాండర్ శివపాల్ సింగ్ ఆదేశాలతో, కూలీలు పెద్ద ఖేజ్రీ చెట్లను నరకడం ప్రారంభించారు. గొడ్డలి దెబ్బలకు, మొండిగా నిలబడిన వృక్షాల నుండి ఆకులు రాలడం మొదలైంది. ఆ శబ్దం ఖేజర్లీ గ్రామ ప్రజల గుండెలను బద్దలు కొట్టింది. ఆ క్షణంలో, గ్రామ ప్రజల గుంపులో నుండి ఒక స్త్రీ ముందుకు దూకింది. ఆమె అమృతా దేవి. ఆమె కళ్ళల్లో భయం లేదు, కేవలం నిశ్చయం ఉంది. ఒక పెద్ద ఖేజ్రీ చెట్టును టార్గెట్ చేసుకుని, దానిపై గొడ్డలి పడబోతుండగా, ఆమె విద్యుద్వేగంతో పరుగెత్తింది. తన చేతులతో ఆ చెట్టును గట్టిగా కౌగిలించుకుంది. ఆమె సన్నని శరీరం ఆ భారీ వృక్షానికి ఒక కవచంగా నిలిచింది. "ఆగండి! ఏం చేస్తున్నారు మీరు?" ఆమె గొంతులో ఆగ్రహం, బాధ. "ఈ చెట్లను నరకవద్దు!" కూలీలు, సైనికులు ఆశ్చర్యపోయి ఆగిపోయారు. కమాండర్ శివపాల్ సింగ్ గుర్రంపై నుండి ఆమెను చూశాడు. "పక్కకు జరుగు స్త్రీ! ఇది రాజు ఆజ్ఞ. అడ్డుకుంటే నీ ప్రాణాలకే ప్రమాదం," అని అతను గంభీరంగా హెచ్చరించాడు. అమృతా దేవి మాత్రం బెదరలేదు. ఆమె తన పట్టు వదలకుండా, "మా ప్రాణాలు పోయినా సరే, ఈ చెట్టును నరకనివ్వను! ఈ చెట్లు మాకు ప్రాణంతో సమానం. వీటిని నరకడం అంటే, మా ప్రాణాలను తీసుకోవడమే," అని గట్టిగా పలికింది. ఆమె గొంతులో కన్నీళ్లు లేవు, కేవలం కఠినమైన సత్యం ఉంది. శివపాల్ సింగ్ సహనం కోల్పోయాడు. "ఈ స్త్రీ మొండిగా ఉంది. రాజు ఆజ్ఞను ధిక్కరిస్తోంది. ఆమెను తొలగించండి!" అని ఆదేశించాడు. ఒక సైనికుడు ఆమెను బలవంతంగా లాగడానికి ప్రయత్నించాడు, కానీ అమృతా దేవి తన పట్టు వదల్లేదు. అప్పుడు ఒక కూలీ, శివపాల్ సింగ్ ఆదేశాల మేరకు, గొడ్డలిని పైకి ఎత్తాడు. అమృతా దేవి తన కళ్ళను మూసుకోలేదు. ఆమె తన జీవితాన్ని, తన విశ్వాసాన్ని, తన ప్రియమైన ఖేజ్రీ చెట్టును చివరిసారిగా చూసుకుంది. "సార్ సంతే రుఖ్ రహే తో భీ సస్తో జాన్!" (తలను అర్పించినా చెట్టు రక్షించబడితే అది లాభమే) అనే గురు జంభేశ్వర్ పవిత్ర వాక్యం ఆమె పెదవులపై మెరిసింది. గొడ్డలి ఒక్కసారిగా దిగింది. ఆమె నిస్సహాయ శరీరం, చెట్టు పాదాల వద్ద కూలిపోయింది. ఎర్రటి రక్తం ఎండిన భూమిపై ప్రవహించి, చెట్టు వేళ్ళలోకి ఇంకిపోయింది. ఖేజర్లీ చరిత్రలో అది మొదటి బలి. అమృతా దేవి పడిపోవడం చూసి, గ్రామ ప్రజల గుండెలు పగిలాయి. కానీ, ఆసు, రత్ని, భగు, తమ తల్లి ప్రాణాలు కోల్పోవడం చూసి కూడా, బెదరలేదు. వారి ముఖాల్లో భయం బదులు, తల్లి చూపిన త్యాగంపై ఒక అపారమైన గౌరవం, నిశ్చయం కనిపించాయి. ఆసు, తన కన్నీళ్ళను లోపలే అణచుకుని, తను కౌగిలించుకోవడానికి ఒక చెట్టును ఎంచుకుంది. రత్ని, తన వివాహపు కలలను పక్కన పెట్టి, మరొక చెట్టుకు తన శరీరాన్ని అడ్డుగా నిలిపింది. భగు, చిన్నారి అయినప్పటికీ, తన తల్లి, అక్కల అడుగుజాడల్లో నడుస్తూ, ఒక చిన్న మొక్కను కౌగిలించుకుంది. రాజు మనుషులు దిగ్భ్రాంతి చెందారు. కేవలం ఒక స్త్రీ కాదు, ఆమె కుటుంబం మొత్తం తమ ప్రాణాలను అర్పించడానికి సిద్ధంగా ఉంది. శివపాల్ సింగ్ ముఖంలో కూడా ఒక క్షణం పాటు ఆశ్చర్యం, భయం కనిపించాయి. కానీ రాజు ఆజ్ఞ, కర్తవ్యం అతని మనస్సును కప్పేశాయి. ఖేజర్లీ రక్తంలో మొదటి బలి, ఒక పెనుగులాటకు ప్రారంభం మాత్రమే. అమృతా దేవి, ఆమె ముగ్గురు కుమార్తెల త్యాగం ఖేజర్లీ గ్రామానికి ఒక విద్యుత్ షాక్‌లా తాకింది. వారి మరణం భయాన్ని కలిగించలేదు, బదులుగా ఒక అగ్నిని రాజేసింది. గ్రామస్తుల గుండెల్లో అప్పటివరకు నివురుగప్పి ఉన్న నిశ్చయం ఇప్పుడు ప్రజ్వరిల్లింది. వారి ప్రాణాలు పోయినా సరే, తమ విశ్వాసాన్ని వదలకూడదని వారు నిర్ణయించుకున్నారు. వందలాది మంది బిష్ణోయ్ ప్రజలు, వృద్ధులు, యువకులు, మహిళలు, చివరకు పిల్లలు కూడా – ఎవరికీ వెనుకాడకుండా, పరుగుపరుగున చెట్ల వైపు వచ్చారు. కమాండర్ శివపాల్ సింగ్ ఆదేశాలను ధిక్కరిస్తూ, వారు వరుసగా ఒక్కొక్క చెట్టును కౌగిలించుకున్నారు. వారి ముఖాల్లో భయం లేదు, కేవలం దృఢమైన నిబద్ధత. "సార్ సంతే రుఖ్ రహే తో భీ సస్తో జాన్!" (తలను అర్పించినా చెట్టు రక్షించబడితే అది లాభమే) అనే నినాదం ఆకాశాన్ని చీల్చుకుంటూ మారుమోగింది. ఈ నినాదం కేవలం మాటలు కాదు, అది వారి ఆత్మల నుండి వచ్చిన పిలుపు. ప్రతి గొడ్డలి వేటు పడబోయే ముందు, ఒక బిష్ణోయ్ ఆ చెట్టును కౌగిలించుకునేవాడు. రాజు సైనికులు, కూలీలు గొడ్డళ్లు ఝళిపించారు. చెట్లపై పడాల్సిన దెబ్బలు మనుషులపై పడ్డాయి. ఒకరి తర్వాత ఒకరు, బిష్ణోయ్ ప్రజలు నేలకొరిగారు. వారి రక్తం ఎడారి ఇసుకలో ఇంకిపోయింది, ఖేజ్రీ చెట్ల వేర్లను తడిపింది. పిల్లలు తమ తల్లులను, భార్యలు తమ భర్తలను, స్నేహితులు తమ స్నేహితులను కోల్పోయారు. అయినా కూడా, కొత్తగా వచ్చిన వారు అదే నినాదంతో, అదే నిశ్చయంతో ముందుకు వచ్చారు. వారి త్యాగాలలో ప్రేమ ఉంది, తమ నమ్మకంపై తిరుగులేని విశ్వాసం ఉంది. యువ సైనికుడు విక్రమ్ ఈ భయంకరమైన ఊచకోతను చూసి నిర్ఘాంతపోయాడు. అతని కళ్ళ ముందు అమాయకులు, నిరాయుధులు ప్రాణాలు కోల్పోతున్నారు. వారికి రాజు ఆజ్ఞతో పని లేదు, వారికి వారి ధర్మమే ముఖ్యం. శివపాల్ సింగ్ ముఖంలో క్రూరత్వం తప్ప మరే భావమూ లేదు. "ఆపండి! చాలు!" అని అరిచాలని విక్రమ్ అనుకున్నాడు, కానీ అతని గొంతు పెగలలేదు. రాజు సైనికులు విధేయతతో తమ పనిని కొనసాగించారు. విక్రమ్ గుండె వేగంగా కొట్టుకుంది. ఈ భయంకరమైన దృశ్యం అతని ఆత్మను చీల్చివేసింది. అతను వెంటనే రాజుకు ఈ భయంకరమైన వార్తను చేరవేయాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. ఈ ఊచకోతను ఆపాలి, ఎలాగైనా ఆపాలి! పడి ఉన్న శరీరాల సంఖ్య పెరిగింది, కానీ బిష్ణోయ్ ప్రజల స్ఫూర్తి చెక్కుచెదరలేదు. వారు తమ చివరి శ్వాస వరకు పోరాడారు, అది అహింసాత్మక పోరాటం. చెట్లను కాపాడటానికి తమ జీవితాలనే అడ్డుగా నిలిపారు. ఎడారి గాలిలో గొడ్డలి దెబ్బల శబ్దాలు, బిష్ణోయ్ ప్రజల నినాదాలు, మరణించిన వారి నిశ్శబ్దం... ఇవన్నీ కలిసి ఒక భయంకరమైన సింఫొనీలా మారాయి. ఖేజర్లీ నేల రంగు మారింది, అది ప్రాణాలను అర్పించిన వారి రక్తంతో ఎరుపు రంగులోకి మారింది. యువ సైనికుడు విక్రమ్ ప్రాణాలు అరచేతిలో పట్టుకుని, గుర్రంపై జోధ్‌పూర్ వైపు దూసుకుపోయాడు. అతని కళ్ళ ముందు ఖేజర్లీలో జరిగిన భయానక దృశ్యాలు మెదులుతున్నాయి. అమృతా దేవి, ఆమె కుమార్తెలు, వందలాది మంది బిష్ణోయ్ ప్రజలు... అందరూ నిశ్శబ్దంగా, అచంచలంగా, తమ ప్రాణాలను అర్పించారు. అతని చెవుల్లో ఇంకా "సార్ సంతే రుఖ్ రహే తో భీ సస్తో జాన్!" అనే నినాదం మార్మోగుతోంది. రాత్రి చీకట్లో, తెల్లవారుజామునే విక్రమ్ రాజభవనాన్ని చేరుకున్నాడు. అలసిపోయినప్పటికీ, అతను నేరుగా మహారాజు గదికి వెళ్ళాడు. "మహారాజా! ఒక దారుణం జరిగి రాత్రి చీకట్లో, తెల్లవారుజామునే విక్రమ్ రాజభవనాన్ని చేరుకున్నాడు. అలసిపోయినప్పటికీ, అతను నేరుగా మహారాజు గదికి వెళ్ళాడు. "మహారాజా! ఒక దారుణం జరిగింది! దయచేసి నన్ను లోపలికి అనుమతించండి!" అని అతను ద్వారపాలకుడిని వేడుకున్నాడు. అతని గొంతులో ఉన్న ఆందోళనను గమనించి, ద్వారపాలకుడు మహారాజుకు సమాచారం అందించాడు. నిద్రలేమి, అలసటతో మహారాజు అభయ్ సింగ్ కోపంగా బయటకు వచ్చాడు. "ఏంటి ఈ అర్ధరాత్రి హడావుడి? ఏం జరిగింది?" అని అడిగాడు. విక్రమ్, ఊపిరి తీసుకోకుండా, తడబడుతూనే ఖేజర్లీలో జరిగిన ప్రతి విషయాన్ని వివరించాడు. అమృతా దేవి త్యాగం నుండి మొదలుపెట్టి, వందలాది మంది ప్రజలు ఎలా చెట్లను కౌగిలించుకుని ప్రాణాలు వదిలారో కళ్ళకు కట్టినట్లు చెప్పాడు. "ప్రభూ, వారు ఆయుధాలు పట్టుకోలేదు. వారు పోరాడలేదు. కేవలం తమ నమ్మకాలను కాపాడుకోవడానికి ప్రాణాలను అర్పించారు. భూమి మొత్తం రక్తసిక్తమైంది. 363 మంది అమాయకులు ప్రాణాలు కోల్పోయారు!" అని విక్రమ్ ఉబికి వస్తున్న కన్నీళ్ళతో చెప్పాడు. మహారాజు మొదట నమ్మలేకపోయాడు. అతని ముఖం తెల్లబడిపోయింది. "ఏంటి? 363 మంది? చెట్ల కోసం?" అతని గొంతు వణికింది. "ఇది అసాధ్యం! ఒకరు, ఇద్దరు కావచ్చు, కానీ ఇంతమంది?" దీవాన్ గిరిధర్ దాస్ కూడా అక్కడకు చేరుకుని, విక్రమ్ మాటలను విన్నాడు. అతని ముఖం కూడా పాలిపోయింది. వారు బిష్ణోయ్ ప్రజలను తక్కువ అంచనా వేశారు. మహారాజు అభయ్ సింగ్ మనస్సులో ఒక పెనుగులాట మొదలైంది. తన ప్రతిష్ట, తన రాజభవనం, తన ఆజ్ఞలు... అన్నీ ఈ అమాయకుల ప్రాణాల ముందు చిన్నవిగా తోచాయి. తన ఒకే ఒక్క నిర్ణయం, తన ఆశయం ఇంతటి భయంకరమైన పరిణామానికి దారితీసిందని తెలుసుకున్నప్పుడు, అతని గుండె భారంగా మారింది. పశ్చాత్తాపం, విచారం, భయం అతన్ని ఆవహించాయి. "నా గుర్రాన్ని సిద్ధం చేయండి! నేను వెంటనే ఖేజర్లీకి వెళ్ళాలి!" అని మహారాజు ఆవేశంగా ఆదేశించాడు. అతని కళ్ళలో ఇప్పుడు కన్నీళ్లు నిండి ఉన్నాయి. ఆ సూర్యోదయం మహారాజుకు ఒక కొత్త సత్యాన్ని చూపింది. అధికారం, సంపద కన్నా మానవత్వం, ప్రకృతికి ఉన్న ప్రాముఖ్యతను అతను గ్రహించాడు. తన అజ్ఞానంతో తాను చేసిన ఘోరమైన తప్పిదాన్ని తలుచుకుని, మార్వాడ్ మహారాజు కన్నీరు కార్చాడు. ఆ కన్నీళ్ళు ఎడారి ఇసుకలో ఇంకిపోయిన రక్తాన్ని కడగలేకపోయినా, అతని గుండెలో పశ్చాత్తాపపు అగ్నిని రాజేశాయి. మహారాజు అభయ్ సింగ్, దీవాన్ గిరిధర్ దాస్‌తో కలిసి ఖేజర్లీకి చేరుకున్నాడు. సూర్యోదయం వేళ, ఎర్రటి కిరణాలు నేల నిండా పడి ఉన్న నిర్జీవ శరీరాలపై పడుతుంటే, ఆ దృశ్యం మహారాజు గుండెను పిండివేసింది. భూమి రక్తసిక్తమై ఉంది. ప్రతి ఖేజ్రీ చెట్టు పాదాల వద్ద ఒక శరీరం, చెట్టును గట్టిగా కౌగిలించుకుని ఉంది. అమృతా దేవి, ఆమె కుమార్తెలు, వందలాది మంది ప్రజలు... అందరూ తమ ప్రాణాలను అర్పించారు. మహారాజు కళ్ళ నుండి అప్రయత్నంగా కన్నీళ్లు ధారగా కారాయి. "నేను ఏమి చేశాను?" అని మహారాజు తనలో తాను గొణుక్కున్నాడు. అతని అహంకారం, అజ్ఞానం ఇంతటి ఘోరమైన వినాశనానికి ఎలా దారితీసిందో అతనికి అప్పుడు అర్థమైంది. దీవాన్ గిరిధర్ దాస్ కూడా నిశ్శబ్దంగా, తన తప్పును ఒప్పుకుంటూ తల దించుకున్నాడు. విక్రమ్, ఈ దృశ్యాన్ని చూసి కళ్ళు తుడుచుకున్నాడు. మహారాజు సైనికులను, కూలీలను వెంటనే చెట్లను నరకడం ఆపమని ఆదేశించాడు. "ఒక్క చెట్టును కూడా నరకడానికి వీలు లేదు!" అని అతని గొంతు వణికింది. ఆ తర్వాత, మహారాజు అభయ్ సింగ్ ఒక సంచలన నిర్ణయం తీసుకున్నాడు. అతను అక్కడే, రక్తసిక్తమైన భూమిపై మోకాళ్ళపై కూర్చుని, బిష్ణోయ్ ప్రజలకు క్షమాపణలు చెప్పాడు. అతని రాజరిక అహంకారం పూర్తిగా పక్కన పెట్టి, కేవలం ఒక పశ్చాత్తాపపడే మనిషిగా నిలబడ్డాడు. అనంతరం, మహారాజు ఒక చారిత్రక రాజ శాసనాన్ని జారీ చేశాడు. అది చరిత్రలో "బిష్ణోయ్ క్రీడ్" (బిష్ణోయ్ ప్రమాణం) గా నిలిచిపోయింది. "ఈ రోజు నుండి, నా రాజ్యం నుండి బిష్ణోయ్ ప్రాంతంలోని ఏ గ్రామంలోనూ, ఎవరూ చెట్లను నరకరాదు, జంతువులను వేటాడరాదు. ఈ ఆజ్ఞను ధిక్కరించిన వారికి కఠిన శిక్ష విధించబడుతుంది. ఈ బిష్ణోయ్ ప్రజలు తమ ప్రాణాలను అర్పించి ప్రకృతిని రక్షించారు. వారి త్యాగం నా రాజ్యానికి ఒక శాశ్వతమైన పాఠం." మహారాజు ఆదేశాలు స్పష్టంగా, నిస్సందేహంగా ఉన్నాయి. ఈ సంఘటన తర్వాత, జోధ్‌పూర్ రాజ్యంలో బిష్ణోయ్ ప్రజలకు ప్రత్యేక గౌరవం లభించింది. వారి ప్రాంతంలో ప్రకృతి సంరక్షణకు పూర్తి స్వేచ్ఛ ఇవ్వబడింది. బిష్ణోయ్ ప్రజలు తమ ప్రాణాలను అర్పించడం ద్వారా కేవలం తమ అడవిని మాత్రమే కాదు, భవిష్యత్తు తరాలకు ఒక గొప్ప సందేశాన్ని అందించారు. వారు ప్రాణాలైనా ఇస్తారు కానీ ప్రకృతిని నాశనం చేయరని నిరూపించారు. వారి త్యాగం అహింస, పర్యావరణ పరిరక్షణకు ఒక గొప్ప ప్రతీకగా నిలిచింది. ఖేజర్లీ నేల రంగు మారినా, ఆ త్యాగం వెనుక ఉన్న స్ఫూర్తి తరతరాలకు నిలిచిపోయింది. ఖేజర్లీ ఊచకోత తర్వాత కొన్ని దశాబ్దాలు గడిచిపోయాయి, కానీ ఆ సంఘటన జ్ఞాపకాలు మాత్రం బిష్ణోయ్ ప్రజల హృదయాల్లో చెక్కుచెదరకుండా నిలిచిపోయాయి. మహారాజు అభయ్ సింగ్ జారీ చేసిన "బిష్ణోయ్ క్రీడ్" ఒక పవిత్ర శాసనంగా మారింది, దానిని ఎవరూ ధిక్కరించడానికి సాహసించలేదు. ఖేజర్లీ అడవి మళ్ళీ పచ్చగా మారింది, గతంలో కంటే మరింత దట్టంగా, అక్కడ నివసించిన వారి త్యాగానికి చిహ్నంగా. ఆ రక్తసిక్తమైన నేల, ఇప్పుడు ఒక పవిత్ర స్థలంగా, అమరవీరుల స్మారక చిహ్నంగా మారింది. ఏటా, బిష్ణోయ్ ప్రజలు, దూరం నుండి వచ్చి, ఖేజర్లీ అమరవీరులను స్మరించుకునేవారు. అమృతా దేవి, ఆమె ముగ్గురు కుమార్తెలు, మరియు వారితో పాటు ప్రాణాలర్పించిన 363 మంది పేర్లు తరతరాలకు చెప్పబడ్డాయి. తల్లులు తమ పిల్లలకు ఖేజ్రీ చెట్టు ఎంత ముఖ్యమైనదో, దానిని కాపాడటానికి వారి పూర్వీకులు ఎంతటి త్యాగం చేశారో కథలుగా చెప్పేవారు. పిల్లలు చెట్లను కౌగిలించుకుని, వాటిని ఆశీర్వదించే ఆటలు ఆడేవారు, తమ సంస్కృతిలో ఒక భాగమైన ఆ త్యాగాన్ని అనుకరించేవారు. రాజు దళంలో ఉండి, ఆ ఊచకోతను చూసిన యువ సైనికుడు విక్రమ్, ఈ సంఘటన తర్వాత తన జీవితాన్నే మార్చుకున్నాడు. అతను సైన్యాన్ని విడిచిపెట్టి, బిష్ణోయ్ జీవన విధానం పట్ల ఆకర్షితుడై, వారి మధ్య కొంతకాలం జీవించాడు. బిష్ణోయ్ ప్రజల నిస్వార్థ ప్రేమ, ప్రకృతి పట్ల వారి భక్తిని చూసి, అతను కూడా వారి సూత్రాలను పాటించడం మొదలుపెట్టాడు. అతను ఖేజర్లీ అమరవీరుల కథను రాజ్యమంతటా విస్తృతంగా ప్రచారం చేశాడు, వారి త్యాగాన్ని అందరికీ తెలియజేశాడు. బిష్ణోయ్ ప్రజల ఈ అహింసాత్మక ప్రతిఘటన మరియు అసాధారణ త్యాగం, తరతరాల తర్వాత కూడా ప్రపంచవ్యాప్తంగా పర్యావరణ ఉద్యమాలకు స్ఫూర్తినిచ్చింది. 20వ శతాబ్దంలో భారతదేశంలో జరిగిన చిప్కో ఉద్యమానికి ఖేజర్లీ సంఘటనే మూల ప్రేరణగా నిలిచింది. ప్రజలు చెట్లను నరకకుండా కాపాడటానికి వాటిని కౌగిలించుకోవడం అనేది ఈ చారిత్రక ఘటనే మార్గదర్శనం చేసింది. ఆ ఇరవై తొమ్మిది సూత్రాలు ఏమంటే.... బిష్ణోయ్ ధర్మంలో గురు జంభేశ్వర్ (గురు జంభోజీ) స్థాపించిన 29 సూత్రాలు (నియమాలు) వారి జీవనశైలికి, ప్రకృతి పట్ల వారి భక్తికి మూలస్తంభాలు. ఈ సూత్రాలు కేవలం మతపరమైన ఆచారాలు మాత్రమే కాదు, పర్యావరణ పరిరక్షణ, అహింస, దయ, స్వచ్ఛత వంటి విలువలను ప్రతిబింబిస్తాయి. ఆ 29 సూత్రాలు కింద ఇవ్వబడ్డాయి: శిశు జననం తర్వాత: పుట్టిన తర్వాత 30 రోజుల పాటు తల్లి మరియు శిశువును వేరుగా ఉంచాలి (తల్లీబిడ్డలకు ఇన్‌ఫెక్షన్ రాకుండా, తల్లికి విశ్రాంతి లభించడం కోసం). రుతుస్రావ సమయంలో: స్త్రీలు రుతుస్రావ సమయంలో 5 రోజుల పాటు అన్ని గృహ కార్యకలాపాల నుండి దూరంగా ఉండాలి (స్త్రీలకు తప్పనిసరి విశ్రాంతి కోసం). ప్రతిరోజు ఉదయం స్నానం: ప్రతిరోజు తెల్లవారుజామునే స్నానం చేయాలి. పవిత్రత, సంతృప్తి: బాహ్య, అంతర్గత శుభ్రతను పాటించాలి, ఎల్లప్పుడూ సంతృప్తిగా ఉండాలి. (మంచి ఉద్దేశాలు, వినయపూర్వకమైన ప్రవర్తన, మంచి స్వభావం). రోజుకు రెండుసార్లు ధ్యానం: సూర్యోదయం, సూర్యాస్తమయం సమయంలో రెండుసార్లు ధ్యానం చేయాలి. విష్ణు కీర్తన: ప్రతి సాయంత్రం భగవంతుని కీర్తిని గానం చేయాలి. నిత్య హోమం (హవన్): ప్రతిరోజు ఉదయం పవిత్ర అగ్నికి భక్తి, ప్రేమ, సంక్షేమ భావనలతో ఆహుతి సమర్పించాలి. నీరు, పాలు, కలప వాడకంలో జాగ్రత్త: నీటిని వడకట్టి, పాలను వడకట్టి తాగాలి. వంటచెరకును జాగ్రత్తగా శుభ్రపరచుకోవాలి (కీటకాలు చనిపోకుండా చూసుకోవాలి). నియంత్రిత సంభాషణ: మాట్లాడే ముందు ఆలోచించాలి. స్వచ్ఛమైన, నిజమైన మాటలు మాట్లాడాలి. క్షమ: క్షమించే స్వభావం కలిగి ఉండాలి. దయ: అన్ని జీవుల పట్ల దయ కలిగి ఉండాలి. దొంగతనం చేయవద్దు: దొంగతనం చేయకూడదు. నిందించకూడదు: ఇతరులను నిందించడం లేదా విమర్శించడం చేయకూడదు. అబద్ధం చెప్పకూడదు: అబద్ధాలు చెప్పకూడదు. వ్యర్థ చర్చలు వద్దు: అనవసరమైన, వ్యర్థమైన చర్చలలో పాల్గొనకూడదు. అమావాస్య వ్రతం: అమావాస్య రోజున ఉపవాసం ఉండి ధ్యానం చేయాలి. విష్ణు నామ స్మరణ: విష్ణు భగవానుని పవిత్ర నామాన్ని పఠించాలి. అన్ని జీవుల పట్ల కరుణ: అన్ని జీవుల పట్ల కరుణ, ప్రేమ కలిగి ఉండాలి. పచ్చని చెట్లను నరకవద్దు: పచ్చని చెట్లను నరకకూడదు, పర్యావరణాన్ని రక్షించాలి. కామం, క్రోధం, లోభం, మోహం, అహంకారం త్యజించడం స్వయంగా వండిన ఆహారం: స్వయంగా వండిన ఆహారాన్ని మాత్రమే తినాలి లేదా శుభ్రమైన, మతపరమైన వ్యక్తి వండిన ఆహారాన్ని తీసుకోవాలి. వదలివేయబడిన పశువులకు ఆశ్రయం: మేకలు/గొర్రెల వంటి వదలివేయబడిన పశువుల కోసం సాధారణ ఆశ్రయాలు (థాట్) కల్పించాలి, అవి వధించబడకుండా కాపాడాలి. ఎద్దులను వంధ్యత్వం చేయవద్దు: ఎద్దులను వంధ్యత్వం చేయకూడదు. నల్లమందు వాడకానికి నిషేధం: నల్లమందు (ఓపియం) ఉపయోగించకూడదు. ధూమపానం, పొగాకు నిషేధం: ధూమపానం చేయకూడదు, పొగాకు వాడకూడదు. గంజాయి (భాంగ్) నిషేధం: గంజాయి లేదా ఇతర మత్తు పదార్థాలు సేవించకూడదు. మద్యపానం నిషేధం: మద్యం సేవించకూడదు. మాంసాహారం నిషేధం: మాంసం లేదా మాంసాహార వంటకాలు తినకూడదు; వన్యప్రాణులను పోషించి, రక్షించాలి. నీలి రంగు దుస్తులు వద్దు: నీలి రంగు దుస్తులు ధరించకూడదు (ప్రాచీన భారతదేశంలో, నీలం రంగును నీలి మొక్కల నుండి పొందేవారు, ఈ ప్రక్రియలో కీటకాలకు హాని జరిగేది; నీలం రంగు మరణాన్ని కూడా సూచిస్తుంది). ఈ సూత్రాలు బిష్ణోయ్ సమాజం యొక్క ప్రత్యేకతను, ప్రకృతి పట్ల వారి అచంచలమైన భక్తిని తెలియజేస్తాయి.