"... ఆ కాలం వేరు నాయనా! నా పేరు దానమ్మ. నాకు నూరు ఏండ్లు పైబడ్డాయి. ఇప్పుడు చూడు, ఎంత ప్రశాంతంగా, ఎంత వైభవంగా ఉంది మన శ్రీవారి కొండ. నాకు సరిగ్గా గుర్తు లేదు కానీ, నేను కళ్ళు తెరిచినప్పటి నుంచి ఈ కొండ మీదే ఉన్నాను. అప్పుడు నాకు బొత్తిగా బుద్ధి తెలియని రోజుల్లో, ఈ కొండ మీద అడుగడుగునా కష్టం, అడుగడుగునా భయం ఉండేది". దానమ్మ అవ్వ పూలు, కొబ్బరి కాయ, కర్పూరం, ఆకువక్క అన్నీ నూలు తో తయారు చేసిన సంచిలో వేస్తూ తన ముందు నిల్చుకున్న మా నాన్న వైపు చూస్తూ చెప్పింది. పక్కనే ఆరెండ్ల పిల్లాడిని నేను అప్పుడు. తిరుమల కొండను, ఆ గుడిని, యాత్రికులను అబ్బురంగా చూస్తున్నాను నేను. "ఈ సప్తగిరులు అంటారు కదా, ఈ ఏడు కొండలు ఒక్కొక్కటిగా ఎక్కుతుంటేనే ఒక రకమైన ఆధ్యాత్మిక భావన కలుగుతుంది. కొండల మధ్య నుంచి వచ్చే చల్లని గాలి మనసును సేద తీరుస్తుంది. తిరుపతిలో దిగగానే ఎంత ఎండ ఉన్నా, పైన కొండ మీద ఒకలాంటి హాయి ఉంటుంది. ఉదయం పూట ఆలయానికి వెళ్తుంటే, పలచని మంచు పొర కొండలన్నింటినీ కప్పేసి ఉంటుంది. ఆ మంచులో నడుస్తుంటే, మనం భూమి మీద ఉన్నామా, మేఘాల మధ్య నడుస్తున్నామా అన్న అనుభూతి కలుగుతుంది. సన్నటి చలి, స్వచ్ఛమైన గాలి మనసును ఆహ్లాదపరుస్తాయి. చలికాలంలో అయితే ఈ మంచు చాలా దట్టంగా ఉంటుంది, ఎదురుగా మనుషులు కూడా సరిగా కనిపించరు. ఆ మంచు తెరల మధ్య నుంచి వచ్చే ఆలయ ఘంటారావాలు, వేదమంత్రాలు , శ్రీవారి స్తోత్రాలు ఒక దివ్య లోకంలో ఉన్న అనుభూతిని కలిగిస్తాయి." "అప్పుడప్పుడు వాన కురిస్తే, తిరుమల అందం మరింత పెరిగి.... చిన్న చినుకులు పడుతూ ఉంటే, ఆ కొండల పచ్చదనం మరింత ముదురుగా పచ్చగా మారి, ఒక అద్భుతమైన చిత్రాన్ని చూపిస్తుంది అయ్యా. వాన కురిసినప్పుడు వచ్చే మట్టి వాసన, పూల పరిమళం అంతా కలిసి ఒక అద్భుతమైన అనుభూతిని ఇస్తాయి.స్వర్గమే మన ముందు ఉందా అనిపిస్తుంది". "అందుకే నా నూరేళ్ళ జీవితంలో నేను శ్రీవారి సన్నిధిని, తిరుమలను ఎప్పుడూ వదిలి వెళ్ళలేదు". "ఇక్కడ ఎక్కడ చూసినా పూల తోటలు... రకరకాల పూలు, రంగురంగుల పుష్పాలు ఆ కొండలకు మనకు కన్నుల పండుగ. ఈ పూల సుగంధం గాలిలో కలిసి, పరిసరాలను మరింత ఆహ్లాదంగా మారుస్తుంది. స్వామి అలంకరణకు, నిత్య కైంకర్యాలకు ఈ పూలనే ఉపయోగిస్తారు." " నా చిన్నప్పటి నుండి చూస్తున్నా... కొండ పైన ముఖ్యంగా ఈ రెండు వీధులు (మాడ వీధులు) మాత్రమే ఉంటాయి, ఇవి ఆలయం చుట్టూ విస్తరించి ఉంటాయి. ఈ వీధుల్లోనే దుకాణాలు, నివాసాలు అన్నీ. ఆ ఇరుకు వీధుల్లో కూడా ప్రతి అడుగులోనూ స్వామి స్మరణే. వేలాది భక్తులు, సప్తగిరుల స్వామి దర్శనం కోసం నిరీక్షిస్తూ ఉంటారు. వీధుల్లోనే మేము కూర్చుని పూలు, కర్పూరం అమ్ముతూ ఉంటాం. మా జీవితాలు ఈ కొండతో, ఆ స్వామి సేవతో పెనవేసుకున్నాయి." "నాకు తెలిసిన రోజుల్లో ఈ కొండల మీద ఎవరూ శాశ్వతంగా రాజులమని చెప్పుకునే పరిస్థితి లేదు. ఒక్కొక్కడు వచ్చి, 'ఇది నాది' అనేవాడు. ఏ రాత్రి ఏ సైన్యం వచ్చి పడుతుందో, ఏ నిధిని ఎత్తుకుపోతుందో తెలియని రోజులు అవి. పదుల ఏళ్ళ పాటు ఇదే పరిస్థితి. మరాఠా దళాలు, అబ్దుల్ ఖాన్, మహ్మద్ అలీ, ఆంగ్లేయుల రాబర్ట్ క్లైవ్ – ఎవరికి తోచినప్పుడు వాళ్ళు వచ్చి, 'మాకు డబ్బు కావాలి' అని బెదిరించేవాళ్ళు అని మా అమ్మమ్మ చెప్పేది. వాళ్ల దాడులు, దోపిడీలతో గుడి చుట్టూ ఉన్న గ్రామాల ప్రజలు నానా కష్టాలు పడేవాళ్ళు. పగలు ఏదో ఒక సైన్యం, రాత్రి దొంగల భయం." "ఆ రోజుల్లో తిరుమల గుడిని కూడా వదలలేదు నాయనా! మన శ్రీవారి సంపద అంటే ఎక్కడ లేని అత్యాశ ఉండేది వాళ్ళకి. ఆంగ్లేయులు వస్తే, మన గుడిని ఏదో కోటగా మార్చేసి, అందులో తిష్ట వేద్దామని చూసేవాళ్ళు. హథీరాం మఠం చేతిలో గుడి ని పెట్టారు. అట్లాంటి ప్రమాద సమయాల్లో మన పెద్దలు, గుడి పూజారులు ఎంత తెలివైన వాళ్ళంటే, వాళ్ళ చేతుల్లోకి మన స్వామిని పడనీయలేదు. ప్రాణాలకు తెగించి స్వామిని కాపాడుకున్నారు." "ఎప్పుడైనా ప్రమాదం పొంచి ఉందని తెలిసినప్పుడు, గుడిని మూసేసి, బయట నుంచి వచ్చే వాళ్ళని లోపలికి రానిచ్చేవారు కాదు. బయటివాళ్ళ దృష్టి మన నిధుల మీద పడకుండా, మన స్వామి విగ్రహాలను కూడా దాచేసేవాళ్ళం. భక్తులు కూడా లోపలికి రాలేకపోయేవారు. ఆలయం మూసివేయడం అంటే, మనసు చివుక్కుమనేది. నిత్యం స్వామి సేవలో ఉండేవాళ్ళం, అట్లాంటిది గుడికి తాళం వేయడం అంటే ప్రాణం పోయినంత పనే అది. కానీ తప్పనిసరై చేసేవాళ్ళం. ఆ రోజుల గురించి తలుచుకుంటే ఇప్పటికీ గుండె దడ పుడుతుంది." "ప్రతి భక్తుడినీ అనుమానంగా చూసేవాళ్ళం అప్పుడు. ఎవరు దొంగల కోసం సమాచారం ఇస్తారో, ఎవరు మన దేవస్థాన రహస్యాలు బయటపెడతారో అని భయం. చాలామంది అన్యమతస్థులు కూడా గూఢచారుల వలె మారి, మన ఆలయ సంపద గురించి వాళ్ళ దొరలకు చెప్పేవారట. ఎంతటి కఠిన పరిస్థితులంటే, ఒక్కసారి అనుమానం వచ్చినా భక్తులను సైతం లోపలికి అనుమతించేవారు కాదు. గుడి మూసేసిన ఆ రోజుల్లో కొండ మీద పచ్చగడ్డి కూడా లభించేది కాదు. భక్తులు లేకపోవడంతో వ్యాపారం శూన్యం." "అయినా, మన పెద్దలు ఎప్పటికీ ఒక విషయం మాత్రం ఆపలేదు నాయనా! అదే మన స్వామి నిత్య పూజలు. ఎంత కష్టం వచ్చినా, ఎంత భయం ఉన్నా, గుడిని మూసేసినా, లోపల స్వామికి చేయాల్సిన పూజలు, నైవేద్యాలు, సేవలు ఏనాడూ ఆగలేదు. కొందరు అర్చకులు ప్రాణాలకు తెగించి గుడిలోనే ఉండిపోయేవారు. స్వామికి నైవేద్యం పెట్టి, ఘంటానాదం వినిపించిన తర్వాతే తాము భోజనం చేసేవాళ్ళం అని చెప్పేవారు." "నాకు గుర్తుంది, ఒకసారి మలేరియా జ్వరం చాలా భయంకరంగా వ్యాపించింది. అప్పుడు బ్రిటిష్ కలెక్టర్ కింద నుంచి ఎవరూ కొండ పైకి రాకూడదని ఆజ్ఞ జారీ చేశాడు. అప్పట్లో క్రింద తిరుపతిలో ఉన్న అర్చకులను కూడా కిందకు రమ్మని చెప్పాడు. కానీ మన అర్చకులు వినలేదు. 'స్వామి సేవకు మేమే ప్రాణం, మేం రాము' అని అక్కడే ఉండి, స్వామి సేవ చేసుకున్నారు." "తిరుమలలో ప్రతిరోజూ జరిగే స్వామి సేవ అద్భుతం. తెల్లవారుజామున సుప్రభాత సేవ నుంచి రాత్రి ఏకాంత సేవ వరకు, ప్రతి నిమిషం స్వామిని పూజిస్తూ, కీర్తిస్తూ ఉంటారు. ఈ సేవలలో ముఖ్యంగా పూల అలంకరణ అబ్బో .... రకరకాల పూలతో స్వామిని అలంకరించే తీరు చూస్తుంటే కనులు చెదిరిపోతాయి. ప్రతి పండుగకు, ప్రతి ప్రత్యేక కార్యక్రమానికి స్వామిని సరికొత్త పూలమాలలతో, పుష్పాలతో అలంకరిస్తారు. ఈ పూల అలంకరణ చూడటానికి రెండు కళ్ళు చాలవు." "ఆ రోజుల్లోనే మన తిరుమల పూజారులు, పెద్దలు ప్రాణాలకు తెగించి స్వామిని కాపాడుకున్నారు. మనం నిత్యం చూస్తున్న ఈ అర్పిత సేవలు, ఈ వైభవానికి కారణం ఆనాటి వాళ్ళ త్యాగాలే. అట్లాంటి కష్టాలు పడితే కానీ ఈ గుడి ఇట్లా వెలుగొందదని ఎప్పటికీ మర్చిపోకూడదు," అని చెప్పి దానమ్మ అవ్వ ఆ నూలు సంచిని తీసి నాన్న చేతికి ఇస్తూ, "తీసుకో నాయనా, స్వామి సేవలో ఇది కూడా ఒక భాగమే! ఇవన్నీ మన స్వామి మహిమే." అంది చిరునవ్వుతో.